Х.Сүглэгмаа «Цаг хугацааны дэргэд» номоос

ХАРЧИН

Жагдалын Лхагвад

Алтайн цагаан салхинаас харамлаж татсан
Асурийн цагаан хэрмийг нь давж нүүв
Аргалын утаагаа үнэрлэж тэмцэв
Амилангуйн хөх говийг хөндлөн туучиж
Ачаа хөсөг жингийн цуваагаа хөтөлж эргэв
Агь гангын тоосоор баримжаалж ирэв

Харь улсаас тасдаж авчраад
Харуул өртөөг залга гэж тушаав
Халх дөрөв шавь тавыг түшүүлж
Харчин нэрээр захирч дуудав

Харгуй замын өртөөгөө
Эвхэж хурааж авсан ч
Харчин овгийн эрсийг
Энд нь үлдээж мартав

Хасбуу тамга шиг монголын
Энгэр бэлийг түшиж
Хадагны хээ шиг өртөөлөн
Энэ цагийг хүрэв

Харвалдах баатруудын догшин хар хөмсгөн дор
Харгуйн бараа тасдалгүй нумарч үлдэв
Халхын заяа түшиж ихсийн газар бараадан
Харчин Бавуугийн өртөө нутагшиж үлдэв

Хүүшийн цагаан зам зурайж л байдаг
Хүрэн хүрэн уулсаа түшиж үлдэв
Хүдэр хүдэр эрсийн уухайн дуунд эрэмшиж
Хүчирхэг монголын түүхийг бичилцэж үлдэв

Хаврын цагаан цаснаар
Хайлж ижилдэж урсав
Харчин өртөө залгуулсаар
Халх ойрдод уусав
Тарнийн буурал арвай
Үржиж л байдаг орчлон сон
Таанын цагаан толгойтой нь
Унаж үзэв, ургаж үзэв

Мөргөлийн мөнгөн бишгүүрт
Уярч л суудаг орчлон сон
Мөндөр цагаан хяруунд нь
Мөстөж үзэв, мөлийж үзэв

Ирүүл дайсны сэлмэн дор сөхрөхөд нь хамт байж
Их эзний сүлдэн дор омогшин босоход нь хамт байж
Ижий төрөхөд хүүд нь хормойгоо хамт дэвсэж
Эр бор харцага жигүүрээ дэлгэхэд нь хамт эрэмшив

Эрчилж хоймсон бурантагны
Эр үзүүр нь болж хамт томогдов
Энгэрийн мөнгөн товчны
Эм шилбэ нь болж хамт товчлогдов

Өртөө цаазын бичиг
Өнөө хэр үгүй болж
Өөрсдөө харин тэд
Өрлөг түүхэнд үлдэв

Манай танай ялгаатай
Мандсан төр нь үгүй болж
Мартагдахын цагаан түүхэнд
Манж Чингийн тухай дурсах л үлдэв

Алтайн цагаан салхинаас харамлаж татсан
Асурийн цагаан хэрмийг давж ирсэн Харчин
Амирлангуйн хөх говийг хөндлөн туучиж
Алтан Хөхийн уулсаа түшиж үлдсэн Харчин

НАРАНБУЛАГИЙН ТЭНГЭРТ ҮҮРЭЭР
НИССЭН ШУВУУ

Үүр цүүрээр ганц шувуу нисээд
Үлгэрийн Наранбулагт хүрлээ гэж зүүдлэв
Үгүй яахаараа ганц билээ гэж
Үлэмж тод зүүднээсээ нэхэж сэрэв би
Үлгэр үлгэрийн жаргалтай төгсгөл хүлээх мэт
Үгийн шид зангидаж шархадсан гөрөөс шиг өнжив би

Газар дэлхий дээр та минь инээж л явсан
Ганцхан насны жаргал зовлон
Гараас нь хөтлөх хонгорхон охид,
Гангабаатар хүү, Наранбулаг тоонотоо
Ганга нуур, ижий аав, ялдамхан гэргийгээ
Газар шороо эх орноо та дуулж явсан

Үл үзэгдэгч бүхнийг үндэс эхлэл минь гэж
Үл үзэгдэгч бүхнийг үйл төгсгөл минь гэж
Үхтлээ тэмцэнэ энэ газар шорооны төлөө гэж
Үхэхгүй юм шиг,
Үгүй болно гэж үгүй юм шиг л явсан даа

Үсэндээ цагаан хяруугүй залуухан найрагч
Үүрд амгалангийн гэгээн хүсэл тээж
Үд хэвийгээгүй дөчин хоёрхон насыг
Үгийн гуниггүй дуулж явсан та
Үүдэн хоймор шиг л туулж явсан даа

Энд зогсоод салхин зүг гараа алдалж байсан
Эргэн тойрон уул ус, өвс ногоо нь янзаараа
Энд зогсоод сар жилүүдийг шүлгэн эрихээр хэлхсэн
Эрх шувууд нь шулганан жиргээд өнөө хэвээрээ
Энд зогсоод та аав л ижийгээ үдсэн
Эр суль өвс намрын наранд шаргалтахыг үзсэн
Энд зогсоод та Алтан-Овоо, Ганга нуурыг шүтэн биширсэн
Эцэг уул, Ижий нуур чинь эв янзаараа
Энд зогсоод та тэнгэр газраар гэрчлүүлэн
Эх монгол хэлнийхээ эрдэнийн есөн үсгээр
Эрхэм найрагчийн нэр Дашбалбар гэж бичсэн
Энд зогсоод та тэнгэрийн дор газрын дээр
Эцэслэдэггүй төгсдөггүй тийм амьдрал
Эрхэм найрагчид л заяадаг гэж бичсэн

Шувуу буцахад гуньдаггүй залуу насны аагаар
Шуурга исгэрч, чоно улихад эрэмшинэ та
Шуугин урсах гол мөрнөө харж
Шугуйран найгах өвс ногоо болж ургана та

Сураг алсын газраас наашаа захидал бичиж
Суу алдраа гайхуулан ижийгээ дуулж
Суунаглан хөхөртөх алсын бараа ширтэн
Суут ертөнцөд та зуун зуун жил амьдарна

Охидтой бүжиглэж болзоонд урьж
Орь ганцаараа хаашаа ч юм бэ одож
Одоо л бичихгүй юм бол
Одоо л хайрлан дуулахгүй юм бол гэж
Олон олон үдшээр нойргүй хонож
Орчлон ертөнцөд та зуун зуун жил амьдарна

Нөхөд чинь таныг эрж хайж үдшээр хэн нэгнийдээ цуглаж
Нөгөө муу Нямсүрэн, Саруул, Мэнд-Ооёодоо туньж
Нөмгөн дээлтэй хээр талдаа сууж, өвс хөлөргөн
шүлэг уншиж
Нүцгэн бор толгод дундуур хөл нүцгэн алхална
Нүүсэн үүлсийн чөлөөгөөр наран зүг саравчилж
Нүүгээгүй юм шиг нүүхгүй юм шиг он оныг үднэ та

Хорин зууны дараахь хорин насаа дуулж
Хонгорхон охидод шүлгээ зориулж
Хорсол хайр хоёуланг нь ав адилхан амталж
Хоромхон зуурын үзэгдэл зуун зууныг үдэж угтана
Хорвоо дээр урсах Наранбулагаар он цагийг хэмжин
Холын холд та өнө мөнхөд амьдарна
2007-02-10
Х.Сүглэгмаа «Цаг хугацааны дэргэд» номоос