tag:blogger.com,1999:blog-27982933719686406092024-03-12T19:05:25.900-07:00Хургаагийн Сүглэгмаа........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.comBlogger70125tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-76315629703603954432013-01-17T23:20:00.002-08:002013-01-17T23:20:54.722-08:00<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]-->
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b>ЭРЭЭНЦАВД БОРОО ОРОХ ЦАГИЙН </b></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b>
</b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b>БАДАГ ШҮЛЭГ<span style="font-size: 11pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></b></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Д.Нямсүрэнд</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эрээнцавд бороо орж байна</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Энэ ертөнцийн уул усан таныг дурсаж байна</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эрээнцавд үүл нүүж байна </span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эргэх дөрвөн цагийн өвс ногоо таныг дуулж байна</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эрээнцавд салхи сэвэгнэх шиг болоод</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Энэ ертөнцийн хүмүүс шүлгийг чинь уншиж байна</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эрээнцавд сар алгуурхан дээшлээд</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Энэ ертөнцийн толгодоос мөрийг чинь тэмтэрч байна</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Бороо орсон шаргалхан талд</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Борог өвс үнэртээд</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Бодлын чинь алтан хараацайнууд </span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Босон суун жиргэж байна</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үүл нүүсэн хөхөмдөг алсад</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Уулсын дээгүүр сүүдэр унаад</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үргэлж таны дуулсан</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Өвсөн толгойг жиндүүлсхийж байна</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Салхи сэвэгнэх шиг үгүй шиг болоод</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Сайхан талын дээгүүр шувуудын нүүдэл өнгөрч байна</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Сар алгуурхан дээшилж эгэл бүхнийг тольдоод </span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Сайн сайхан бүхэн Эрээнцаваас эхэлж байна</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эрээнцавд гол усан урсаж байна</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Энд хүмүүс таны тухай дурсаж байна</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эрээнцавд гоё залуухан хавар цаг ирж байна</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эх орон таны цээжийг дэрлээд зүүрмэглэж байна<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b>НАРАНБУЛАГИЙН ТЭНГЭРТ ҮҮРЭЭР </b></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b>
</b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b>НИССЭН ШУВУУ</b></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">О.Дашбалбарт </span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;"><span style="mso-tab-count: 4;"> </span></span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үүр цүүрээр ганц шувуу нисээд</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үлгэрийн Наранбулагт хүрлээ гэж зүүдлэв</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үгүй яахаараа ганц билээ гэж</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үлэмж тод зүүднээсээ нэхэж сэрэв би</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үлгэр үлгэрийн жаргалтай төгсгөл хүлээх мэт</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үгийн шид зангидаж шархадсан гөрөөс шиг өнжив би</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Газар дэлхий дээр та минь инээж л явсан</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Ганцхан насны жаргал зовлон</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Гараас нь хөтлөх хонгорхон охид, </span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Гангабаатар хүү, Наранбулаг тоонотоо</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Ганга нуур, ижий аав, ялдамхан гэргийгээ</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Газар шороо эх орноо та дуулж явсан</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үл үзэгдэгч бүхнийг үндэс эхлэл минь гэж</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үл үзэгдэгч бүхнийг үйл төгсгөл минь гэж</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үхтлээ тэмцэнэ энэ газар шорооны төлөө гэж</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үхэхгүй юм шиг, </span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үгүй болно гэж үгүй юм шиг л явсан даа</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үсэндээ цагаан хяруугүй залуухан найрагч</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үүрд амгалангийн гэгээн хүсэл тээж </span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үд хэвийгээгүй дөчин хоёрхон насыг</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үгийн гуниггүй дуулж явсан та</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Үүдэн хоймор шиг л туулж явсан даа</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Энд зогсоод салхин зүг гараа алдалж байсан</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эргэн тойрон уул ус, өвс ногоо нь янзаараа</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Энд зогсоод сар жилүүдийг шүлгэн эрихээр хэлхсэн</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эрх шувууд нь шулганан жиргээд өнөө хэвээрээ</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Энд зогсоод та аав л ижийгээ үдсэн</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эр суль өвс намрын наранд шаргалтахыг үзсэн</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Энд зогсоод та Алтан-Овоо, Ганга нуурыг шүтэн биширсэн</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эцэг уул,<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Ижий
нуур чинь эв<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>янзаараа </span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Энд зогсоод та тэнгэр газраар гэрчлүүлэн </span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эх монгол хэлнийхээ эрдэнийн есөн үсгээр </span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эрхэм найрагчийн нэр Дашбалбар гэж бичсэн</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Энд зогсоод та тэнгэрийн дор газрын дээр<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эцэслэдэггүй төгсдөггүй тийм амьдрал</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Эрхэм найрагчид л заяадаг гэж бичсэн</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Шувуу буцахад гуньдаггүй залуу насны аагаар</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Шуурга исгэрч, чоно улихад эрэмшинэ та</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Шуугин урсах гол мөрнөө харж</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Шугуйран найгах өвс ногоо болж ургана та</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Сураг алсын газраас наашаа захидал бичиж</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Суу алдраа гайхуулан ижийгээ дуулж</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Суунаглан хөхөртөх алсын бараа ширтэн</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Суут<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ертөнцөд
та зуун зуун жил амьдарна</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Охидтой бүжиглэж болзоонд урьж</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Орь ганцаараа хаашаа ч юм бэ одож</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Одоо л бичихгүй юм бол</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Одоо л хайрлан дуулахгүй юм бол гэж</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Олон олон үдшээр нойргүй хонож</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Орчлон ертөнцөд та зуун зуун жил амьдарна</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Нөхөд чинь таныг эрж хайж үдшээр хэн нэгнийдээ цуглаж<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Нөгөө муу Нямсүрэн, Саруул, Мэнд-Ооёодоо туньж</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Нөмгөн дээлтэй хээр талдаа сууж, өвс хөлөргөн </span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">шүлэг уншиж</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Нүцгэн бор толгод дундуур хөл нүцгэн алхална</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Нүүсэн үүлсийн чөлөөгөөр наран зүг саравчилж </span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Нүүгээгүй юм шиг нүүхгүй юм шиг он оныг үднэ та</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Хорин зууны дараах хорин насаа дуулж</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Хонгорхон охидод шүлгээ зориулж</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Хорсол хайр хоёуланг нь ав адилхан амталж</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Хоромхон зуурын үзэгдэл зуун зууныг үдэж угтана</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Хорвоо дээр урсах Наранбулагаар он цагийг хэмжин</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Хо</span><span lang="MN" style="font-size: 11pt;">лын холд </span><span style="font-size: 11pt;">та өнө мөнхөд амьдарна<span style="mso-tab-count: 2;"> </span></span><span lang="MN" style="font-size: 11pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span lang="MN" style="font-size: 11pt;">2</span><span style="font-size: 11pt;">007-02-10</span></span></div>
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;"></span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="footer"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="page number"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="Body Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:Calibri;
mso-fareast-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
</div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in; text-align: center;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; letter-spacing: 1.0pt; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; letter-spacing: 1.0pt; mso-ansi-language: MN;">ÎÍ ÖÀÃ ÈÉÌ ÃÓÍÈÃÒÀÉ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in;">
<br /></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in; text-align: right;">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN;">Àíä íºõºð À.Ýðäýíý-Î÷èðòîî çîðèóëàâ</span></i></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in; text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Олны салхинд туугдаж сэтгэл гундуухан явахад</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Олмоо чангалж гарман дээр хүлээсэн их анд минь</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Омтгойрон гүйж халгин цалгин дэвэрч урсахад </span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Ойрхон байж холоос хашсан их эрэг минь</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Íàðàí äîîãóóð ¿¿ëñ àëãóóðõàí í¿¿æ áàéíà</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Íàìàð áîëîõ íü äýý ºâñíèé ÷èéã õîëä÷èõîæ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Íàìàéã ÷àìàéã á¿¿âýéëñýí õîíãîð ñàëõèí ñýâýëçýýä</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Íàñ íýìæ äýý õîë îéðûã áîäîæ ñóóíà</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Ýð öººõºí àíäòàéãàà äóóëàëäàí èæèëäýæ ºñ</span><span style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-fareast-language: ZH-CN;">ñ</span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">ºí þì</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Ýðõ áàéëã¿é ÿàõ âý äýý ñýòãýëèéí ¿ç¿¿ð íÿëõàìñóó</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Ýíý çóóðõàí îð÷ëîíä äóðààðàà øóâóó øèã æèðãýñýí þì</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Ýðò áàéëã¿é ÿàõ âý äýý ñýâëýã äààõü íü ¿íýðýýðýý</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Öàã õóãàöààíû ñàëõè áèäíèé äóíäóóð òóó÷èæ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Öàõèëñàí ìÿíãàí çýðýãëýý øèã ç¿¿äýí àëñàä àâàà÷ñàí
áàéíà</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Öàìöàà äýðâ¿¿ëñýí áàãà íàñ áîäëûí ã¿íä èðæ õóó÷ëààä</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Öàðìûí àëòàí áÿëçóóõàé ç¿ñ õóâèðãàæ îäñîí áàéíà</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Àæ òºðºõèéí öàãààí ìàíàí õýí õýíèéã ìèíü óóñãàæ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Ààíàé ë áèä õ¿¿õýä øèã øóóãèëã¿é óäñàí áàéíà</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Àìòàò äàðñ ãýíýí áîäëóóääàà õàëàìöàí</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Àìüäðàë ìºíõ ãýæ õ¿¿ðíýí ñóóëã¿é óäñàí áàéíà</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Ñ¿¿ë÷èéí àâòîáóñ õàæóóãààð ÷èìýýòýéõýí ºíãºðºõºä</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Ø¿ëýã óíøèæ èíýýëäýí àëõäàã ìèíü õîëäñîí áàéíà</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Ñºë ºâñ ãàíõñàí íàìðûí òàëä äºðºº õàðøóóëæ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Ø¿¿äýðò òàëààñ ºâãºäèéí ãàçàðò î÷èëã¿é óäñàí áàéíà</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Îðîé ¿äýø õîíõ äóóãàð÷ õýí íýã íü õàëàìöóóõàí èðæ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Îðîí õîòûí ñîíèí äýëãýí õºäºº</span><span style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-fareast-language: ZH-CN;">ã</span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">ºº ñàíààøðàõ ìèíü öººðñºí áàéíà</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Îð÷ëîí èéì íàì ã¿ì áàéõàä õýçýý áèä äàñëàà </span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Îí öàã èéì ãóíèãòàé áàéõûã õýíýýñ áèä óíøëàà</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Ààâ ìèíü ¿ã¿é ºäð¿¿äýä äýðãýä èðæ ÷è ÷èìýýã¿éõýí
óéëñàí</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Àìüäðàë èéì áàéäàã ãýæ ÷èéãòýé ºâñ øàíàëãàí
ºã¿¿ëñýí</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Àéðàã øóóãüñàí ºäð¿¿äýä äýðãýä èðæ ÷è ãýãýëç¿¿ëýí
äóóëñàí</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Àãóó èõèéí õîðâîîãîîñ àíäûí ñýòãýë àðãàäàæ
¿ëäñýí<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Зовлон дааж гэлдрэхэд талыг нь үүрч боссон</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Зол баярын дуу аялахад талд нь түрж асгаруулсан</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Õ¿íèé åðòºíöººñ áóöàõûí öàãò </span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Õ¿¿ãýý çàõèæ ¿ëäýýõ ãàíö àíä ìèíü ýý</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Íàìðûí òàëä ýð ñóëü ºâñ ãàíäàõàä ñýòãýë ñýìýðíý</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Íàäààñ òèéì õîë ñóóæ õýäýí îíûã ¿äýõ âý</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Õàâðûí òàëä ýðõ õîíãîð çýðýãëýý òàòàõàä ñýòãýë
óÿñíà</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">Õààëãà 纺ëºí òîãøèæ õýäèéä ÷è ìàíàéä èðýõ âý</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt;">
<br /></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="tab-stops: 0in 171.0pt; text-align: right;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;">2010-11-23<span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br />
<span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;"></span><div class="MsoNormal">
<br /></div>
<span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span><div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;"><span lang="MN" style="font-size: 11.0pt; mso-ansi-language: MN; mso-fareast-language: ZH-CN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> <b> </b></span></span></span></div>
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]-->
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; letter-spacing: 1.0pt; mso-bidi-font-weight: bold;">С.Б</span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; letter-spacing: 1.0pt; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">УЯННЭМЭХЭД
Ó×ÈÐËÀÑÀÍ Ø¯ËÝÃ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: .5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Дэнж бэлийнх нь цэцэгс өлмий
гижигдэж эрхэлсэн</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Дэлгэрхангайн салхинд үсээ
илбүүлж зогсном</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Дэлхийд мөртэй найрагчийн нутаг</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Дэргэсэн адуу шиг зэрэглээтэж
тосном</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Уул ус ургамал өвс нь байвч</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Ухаант олны сэтгэл нэг л гундуу</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Урагш хойш түмэн шувууд
нүүдэллэвч</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Ус нутагтаа тогтож буусан нь
цөөн</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Алга хавсарч залбирсàн мухар
сүсгийн хүлээснээс</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Аль хэдийн холдсон миний муу
түмэн</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Асрал нигүүëсэл хайсан мугуйд
холын номлолоос</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Амь амьдрал руу эргэсэн миний
муу<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>олон</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">“</span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Харанхуй засгийг</span><span lang="MN" style="mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">”</span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;"> багадаа уншаад</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Харь холын юм шиг гайхаж суулаа</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Харин таны бичсэнээс ч дор</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Харанхуй засагтай болсоîн одоо
бид</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Сандо амбаныг хөөж байна гээд</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Сэлэм эргүүлж тоглодог байлаа
миний багад</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Сандогийн дараа үеийнхэн</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Саахалтаараа ирж буугаад
ялгахаа байсан одоо бид</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Зүүнтэн баруунтан гэж<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>таныг буруутгасан цаг үе</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Зуун ч элээж чадалгүй түүх
болсон</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Зүс буруу сэтгэлээр нэгнээ
адалсан ардууд</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Зүгээр л одоо </span><span lang="MN" style="mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">“</span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">эсрэг дүр</span><span lang="MN" style="mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">”</span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;"> нэртэй болсон</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Солиорсон юм шиг õîðüäóãààð
çуун</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Социалиçм кîммунизмаар
халууртлаа өвчилсөн ÷</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Солигдсон одоо бүгд эдгэрсэн</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Сонин байгаа биз та гайхахаас
аргагүй</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Ажиггүй юм шиг монголчууд </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Амьдраад л байгаа хэр нь</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Алсын өндөр уулс гол мөрөн чинь
хэвээрээ атал</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Ахай бэйсийн хошуу гэвэл та
хаанас ч олохгүй</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Амерèкийн компанийí логотой
алаг толгод олон болсон</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Аймаар байна уу, зүгээрээ бид
дасчихсан юм</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Мартах ёстой </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Март, ìàðò аль болох л хурдан
гэнэ</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Мах цусны </span><span style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-bidi-font-weight: bold;">ì</span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">инь тасархайнууд </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Малаа байтугай хүнээ танихаа
байсан</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Монголоо гэсэн бүхнийг </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Мохоож гүйцлээ энэ зуун</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Мордож эрсòэж тэмцсэн та нарын
минь</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-weight: bold;">Мөрийг íь хүртэл баллуурдаад
эхэлчихсэн</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN;">Çýðýãëýý ýðõýëñýí òàëààñ ìèíü</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN;">Óóëñ õ¿ðòýë àëãà áîëæ áàéíà</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN;">Çýâð¿¿í õ¿éòýí òºìºðëºã ýðèí</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN;">Óõààíòàí á¿ãäèéã õàéëóóëæ áàéíà</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN;">Àëü ýðò àìüäðààä áóö÷èõñàí òàíûõàà ýçã¿éä</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN;">Àðãàëûí óòààò ààðàã òîëãîäîä ÷èíü áóóãààä ãàðëàà</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN;">Ãîâèéí íàìõàí òîëãîäîä áîðîî õºëëºí ¿¿ëñ öàéðàõûã</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman Mon","serif"; mso-ansi-language: MN;">Ãîëîî òàñàðòàë õ¿ëýýíýý Äýëãýðõàíãàéí óóëàíä àà<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="tab-stops: 171.0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="footer"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="page number"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="Body Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:Calibri;
mso-fareast-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-10978874697686733822013-01-17T22:33:00.001-08:002013-01-17T22:33:43.987-08:00<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-ansi-language: MN;">Х. СҮГЛЭГМАА</span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-ansi-language: MN;">Нацагдоржийн шагналт яруу найрагч </span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-ansi-language: MN;">Хэлбичгийн ухааны доктор </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif";">(Ph.D)</span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-ansi-language: MN;">, дэд профессор</span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-ansi-language: MN;">МУИС Улаанбаатар сургууль </span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;">
<b><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-ansi-language: MN;">ДУУЛААД Л
УЙЛААД Л ДАЛАЙН ЦЭНХЭР ДАВАЛГААН МЭТ</span></b></div>
<b>
</b><div align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;">
<b><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-ansi-language: MN;">ТИЙМ ГЭГЭЭН
ҮНЭН ХҮН</span></b></div>
<div align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;">
<br /></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7KsrmThH53pSvDtDkuLMngnEeBF3UT7rPKOafw67vqU68InNzasXT1SCjr9MSn9_8R0m9h1nZPR3_txAJ6WRqvCWKWSNNsHHNgqw_k3GLhlaVNt1YjeHm6DfSiE1lwqzDOOTg9ZQJzScK/s1600/P1050415.JPG" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7KsrmThH53pSvDtDkuLMngnEeBF3UT7rPKOafw67vqU68InNzasXT1SCjr9MSn9_8R0m9h1nZPR3_txAJ6WRqvCWKWSNNsHHNgqw_k3GLhlaVNt1YjeHm6DfSiE1lwqzDOOTg9ZQJzScK/s320/P1050415.JPG" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Хөвсгөл Далайд 2011 он</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: MN;">1994 оны намрын нэг бороотой өдөр.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Жамьянгаравын нэрэмжит Дорно дахины утга
зохиолын дээд сургуульд элсэлтийн шалгалт өгөхөөр бидний хэдэн нөхөд газар
газраас цугларч ирээд байв. Мэдээж хөдөө гадааны голдуу тэдний дунд цөөн бүрий
шүлэг бичдэг нэр зүс мэдэх ганц нэг хүн, бас чиг сураг сонсохнээ нэртэй төртэй
зохиолчдын, эрдэмтдийн энэтэр ч хүүхдүүд байгаа бололтой. Яг юугаар яаж шалгалт
өгөхөө мэдээгүй хэр нь хүн хүнээс асууж хэр хэрэндээ л бэлдсэн уншсан, түгшсэн
янзтай, бас нэг нэгнээ их л анхааралтай ажиглаж зогсоцгоов. </span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiwLFkIACaM7iMkfqFXWO1eDxwozepzPjcLOfZK8qx66-8dL2-wLHT1PBJe0kVUBa3dmR0KePg1WFaQcyp5F_VwjiUMqIdSn8pFOyF4FQefA1c5NbEtzG-mDN0_-OrDKERPhk2CBxuQqvOZ/s1600/DSC00057.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiwLFkIACaM7iMkfqFXWO1eDxwozepzPjcLOfZK8qx66-8dL2-wLHT1PBJe0kVUBa3dmR0KePg1WFaQcyp5F_VwjiUMqIdSn8pFOyF4FQefA1c5NbEtzG-mDN0_-OrDKERPhk2CBxuQqvOZ/s320/DSC00057.JPG" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Миний төрсөн нутаг Дэмчигийн хийдэд 2008 он</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: MN;">Шалгалтын цаг болоход цагаан буурал халимаг арагш нь илж
самнасан бор шаргал хүрэмтэй өндөр цээл хоолойтой хижээлхэн хүн ирж нөхдийг нэг
саруулхан танхимд оруулан нарийн заавар сэлт өгсөн нь бидний зарим нь урьд
телевиз радиогоор л харж<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>сонсож байсан
“Будантай юу буурал хорвоо”-гийн Дагвадорж гуай болохыг тэр дороо л мэдэцгээв. Ийнхүү
Цээеэ багшийнхаа, төвд хэл дээр суурилсан дорно дахины утга зохиолын боловсрол
олгодог ээ дээ алдарт Ш.Гаадамба Л.Хүрэлбаатар, Ш.Сонинбаяр тэргүүтэн хичээл
ордог энэ сургуульд л ороотвол нөхөд минь арай өөр юм сонсоно вий дээ та нар
хэмээн хичээнгүйлэн хавар намаржин захисны дагуу энэ даруухан сургуулийн цөөн
тоотой оюутны нэг болоотохов.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Ч.Дагвадорж
багш маань өглөө орж ирээд л тэр өдөр орох хичээл, заах багш тэргүүтнийг эв дараагаар
нь сайхан танилцуулна. Яриан түрүү л “Манай энэ Жамьянгаравын сургууль чинь...”
гэж байгаад л дэлхийд Горькийн сургуулийн дараа орох дорны боловсролд суурилсан
утга зохиолын онол туурвил зүйн чиг баримжаагаар дэг сургууль хийх тухай нарийн
сайхан ярьж өгнө. Ерээд оны хамаг хүн наймаанд явчихсан, байгаа нэгний нь санаа
сэтгэл хоёрдсон нэг тийм ороо бусгаа үед,<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>шүлэг зохиол бичдэг гээд хэрдээ өөрийгөө тоочихсон, Болор цом их бага
цом гээд наадам наадамд нэр ус нь дуудагдчихсан, бас болоогүй нэг нь модернизм
нэг нь сюрреализм нөгөө нь уламжлалт монгол ухаан гээд хэтдээ өөрсдөө ч сайн
учрыг нь мэдэхгүй юм ам амандаа хүлхсэн цөөн тоотой ч олон барилтай тэр хэдэн
“сүрхий” улсыг “оюутан болгож” байранд нь тавих амаргүй ажлыг чухам Дагваа багш
маань л хийсэн дээ.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Оюутан л юм чинь бид
хичээл таслана, багшаа шүүмжилнэ, </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">(</span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: MN;">зарим багшийг бүр хөөж гаргасан</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">)</span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: MN;">, хоорондоо том жижгээ дуудалцана, оддын өвчинд
нэрвэгдээд төөрч тэнэнэ, ер нь тэр нэг хэдэн жилийн оюутнууд бол даанч амаргүй
байсан тухай багш нар маань одоо ч ярина. Магваны Эрдэнэбат, Хөөдөөгийн
Эрдэнэбаатар, Бадарчийн Хишиг-Ундрал, Дашийн Оюунчимэг, Нансалын Пагма, Эмүүжин,
Ням-Очир, Батхуяг, Байгалмаа Батцэнгэл Мөнгөндалай... магадгүй бид хамгийн их
багшиййнхаа санааг зовоож чихийг халууцуулсан нь байх. Эдүгээ хүн бүр өөр
өөрийн зам мөрөөрөө уран бүтээлээ хийж юутай ч монголын их утга зохиолд нэр
мэдэх болсон нь багшийн маань л ач.</span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDegpURAqRO9Y4rZDzZTDC-HDx_8cGfYeJ7zKVzruyRylK7091BDLl0uqlNJKLhgYwuE83TwXzXFAfZvHaFYSFwazLcl9JqKTli98k8z3tbDgK10TuSS_nsl6cQ0F6igNfLe3GllxpFspS/s1600/P1050308.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="480" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDegpURAqRO9Y4rZDzZTDC-HDx_8cGfYeJ7zKVzruyRylK7091BDLl0uqlNJKLhgYwuE83TwXzXFAfZvHaFYSFwazLcl9JqKTli98k8z3tbDgK10TuSS_nsl6cQ0F6igNfLe3GllxpFspS/s640/P1050308.JPG" width="640" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Далайн цэнхэр давалгаанд 2011 он</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: MN;">Намар ирэхээр л багш орж ирээд “За хаагуур амрав Нутагтаа
очсон уу” гэнэ. Би жаахан халгаад “сэрүү унагаад явах санаатай байнаа” гэнэ.
Ийм яриа хэдэн жил давтагдав. Яагаад ч юм бэ аавыгаа бурхан болсноос хойш<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>халшраад байгаа юм уу би нэг л нутагтаа очиж
амарч явж сууж чадахгүй бочихоод байсан хэрэг. Тэр байтугай аавын минь ангийн
хүүхэд олон жил уулзаагүй ХАА-н нэртэй эрдэмтэн Н.Банди гуай таараад аавыг
асуухаар нь би “үгүй болсон” гэж хэлж чадахгүй байгаа юм шиг л яриад өнгөрсөн
юм. Дагваа багш гярхай хүн тэрийг анзаарад л байж. Чулуун эгч тэр хоёр зун
болохоор Далай руугаа явна, Явахдаа яг явах өглөөгөө л “за багш нь явлаа чи очно
биз дээ” гэж утасдана. Нэг очихсон гэж бодсоор байгаад 2011 оны зун зорьж
явлаа. Шууданд суухын урд өдөр “Би билетээ авчихлаа. Маргааш Улаанбаатараас
гарах гэж байна” гэж утас цохив. Хонуут яваад өглөө нь Мөрөнд буутал Дагваа
багш, Чулуун эгч хоёр Цээдээтэйгээ зогсч байна. Хатгалаас Мөрөн хүртэл лав зуу
гаруй километр, тэгээд тэр их бартаат замаар зуны халуунд намайг тосно гээд
“командаа хөдөлгөөд” бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ Мөрөнд ирсэн нь тэр байв. Хонь
гаргуулаад шинэ шөл бэлдсэн гэж байгаа. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Далай
дээр хэд хоног бид газрын диваажинд ирсэн юм шиг<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>л байлаа. Өглөө багш хоёул Далайн эргээр
нэлээн хол алхана, багш өглөө бүр нэг сонин түүх ярина, тэгээд хоёул хэсэг
залбирна, чимээгүй сууна. Буцаж ирээд Чулуун эгчийн бэлдсэн өндөр зэрэглэлийн
өглөөний цай ууна. Тэгээд өдрийн төлөвлөгөөний дагуу хаа нэг тийшээ аялалдаа
гарна. Намайг дагуулаад бүр Арбулаг орж, миний талийгаач багш Л.Хүрэлбаатар
багшийн төрсөн гэрийн буурин дээр аваачиж, Цагаанчулуутын овоондоо гаргаж, Хотгойдын
хурим үзүүлж, Ямаатын өвөлжөөний энгэр дэх ээжийгээ мөнхөлсөн тэр ариун газарт
очив. Миний багын найз Өмнийн говийн охин О.Болдцэцэг, мөн миний багын найз
Дорнодын зүүн хязгаарын хүн Ш.Дулмаа, мөн миний их анд нөхөр Швецарийн иргэн,
Графологийн нэрт эрдэмтэн Ричи гээд тэр газар очсон бид ээжийн дууг уйлан уяран
дуулцгаав. Хамгийн сонин нь огт үүлгүй байсан цэлмэг тэнгэрт малгайн чинээ үүл
гарч яг л бууралхан ижий минь асгартал уйлаад тосов уу гэлтэй хэсэгхэн зуур
тэрүүхэн хавьдаа бороо ороод хойд урд хөндийд солонго хүртэл татаад авав. Үгүй
мөн энэ байгаль дэлхий уул ус лус савдагийн хэлцэл ивээл гэж тайлагдашгүй
нандин нууц тасралтгүй нэгэн шижим байх юм. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: MN;">Хөлөг онгоцон дээр шүлгээ уншиж, багш маань “Будантай юу
буурал хорвоогоо” нүдээ хагас аньсгээд жаахан ташуулдаж зогсоод дуулж гарлаа.
Хөлөг онгоцны тавцан дүүрэн улс түрхэрэн дуулав. Далай тэр чигээрээ ээжийн
дуунд автаж настайчууд нулимсаа арчиж, тэр олон зүсийн улс багшийг ирж
тэврэхээр зарим нь үнсүүлэхээр бүчээд авав. Уйлсан дуулсан инээсэн
бодлогоширсон тэр зуны амралтаар ирээд дотор нэг их уужирсанаа мэдсэн юм.
Ухаантай хүн гэдэг нэгнийгээ хараад л “Аа энэ хүүхэд нэг ингээд байна За байз” гээд
сэтгэлдээ дагуулж босгодог юм байна. Аавын минь оронд аав болж, мөнх бусыг
үзүүлсэн багшийн маань оронд олноос нөмөрлөж ирсэн энэ буурайгийн ачийг өгүүлж
баршгүй дээ. Монголын нэртэй эрдэмтэн зохиолч, уянгын дууны нэрт яруу найрагч
олон сайхан шавь төрүүлсэн номт багш гээд Дагваа багшийн тухай олны ам дандаа
сайн сайхны зүг өргөнө. Тэр олон сайхны дундаас тийм нэг амар амгалан гэгээн
сэтгэлт, нугаршгүй харьшгүй нэгэн үзүүрт сэтгэлээр алив бүхэнд хандсан, үнэн
чин зүрхнээсээ хэнийг чиг алагчлалгүй ивээхийн сэтгэл дэлгэж суудаг энэ их хүн
чанарын уулын нөмөрт бид цугларан ирдэг юм байнаа гэж надад бодогдном. Дагваа
багш бол Ижийгээ хайрласан хүн </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">(</span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: MN;">Жинхэнэ утгаар нь шүү</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">)</span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: MN;">. Ижийгээ хайрлахын тэр бурхан ухаанаар өөрийгөө төдийгүй
бусдыг дагуулж яваа тийм гэгээн үнэн хүн дээ. Таныхаа далан насны их буяны
чуулганд даган баясая. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 2.5in; text-align: justify; text-indent: .5in;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">XVII</span></i></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: MN; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> жарны Усан луу жилийн Намрын дунд сарын арван долооны
билэгт сайн өдөр өө .</span></i></b></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right; text-indent: .5in;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: MN;">/«Чойсүрэнгийн Дагвадорж </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">II</span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: MN;">» </span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: MN;">номоос
хэсэглэн авав /</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span lang="MN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: MN;">.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-3332212032802783212012-02-15T01:53:00.000-08:002012-02-15T02:32:40.793-08:00МӨНГӨН ЦОМ-2011<span style="font-family:times new roman;">Х.Сүглэгмаа</span><br /><br /><br /><div align="center"><span style="font-family:times new roman;"><span style="color:#330000;"><span style="font-size:180%;"><strong>АУГАА ИХ ШАНАГАН ХОРХОЙНУУД МИНЬ </strong></span></span></span></div><br /><div align="left"><span style="font-family:times new roman;"><span style="font-size:130%;color:#330000;">Аугаа их шанаган хорхойнууд минь<br />Алдрын оргилд та нарыгаа нэг дуулъя<br />Асарлагч тэнгэр наран сарны дор<br />Амин хайртай гол усанд минь ирж<br />цэнгэсний чинь төлөө<br />Аугаа их шанаган хорхойнууд минь<br />Алдрын оргилд та нарыгаа нэг дуулъя<br /></span></span></div><br /><p align="left"></p><span style="font-family:times new roman;"><span style="font-size:130%;color:#330000;">Үзэсгэлэн төгс сарнайг тарьж ургуулдаг<br />Үнэр ялдам яргуй өөрөө ургадаг<br />Үүл үүлэн гэвчиг усан болохын шалтаг<br />Үймэлзэгч энэ орчлонд юуны л учир ирлээ дээ<br /><br />Чамайг өт хорхой болгосон хувь тавилан<br />Намайг өвс ногоо болгож өлмийд чинь зулдаг<br />Намайг өвс ногоо болгосон хувь тавилан<br />Чамайг өтөг бууц болгож өсгийд минь ивдэг<br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5709307744991481890" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 257px; CURSOR: hand; HEIGHT: 171px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKvX5SRdys2p-w1J3J6n-IA8u6P_GuehYp8rNQJu3-HsteZsZdKVNnwZQfuulbNkyj7P-OTin-HY9UGnZ7ZfNwQhyqzINjH56nc_LThLKULmsJrWUFbCsWm_n1ngFwpTI2UcXyXI9_Bq7g/s400/DSC02203.JPG" border="0" /><br />Чи бидний дээрээс тэнгэр хүртэл нэг янзаар бөхийж<br />Чимээгүй урсах ус мөрөн минь ав адилхан ундаалдаг<br />Чиний баяр гуниг миний зүрхэн дундуур урсаж<br />Чи бидэн зөвхөн сүүдрийн төдийгөөр л ялгагддаг<br /><br />Миний уйтгарлан суухад чи цэнгэн баясч<br />Миний уянгалуулан дуулахад чи саваагүйтэн дагадаг<br />Миний бурханд залбирахад чи гайхаж, аргаа барж<br />Мянга мянган жил ижийгээ хайрлана гэхэд минь үл итгэдэг<br /><br />Гомдол цөхрөл баяр гуниг гэж юу байдгийг<br />Говийн бор толгодод зэрэглээ яаж эрхэлдгийг<br />Ижий аав хоёрыгоо харуулдан алсын бараа ширтэх<br />Элэг зүрхнээсээ шаналан эх орноо яаж санадгийг чи мэдэхгүй<br /><br />Халхын Өндөр гэгээн юуны төлөө шаналж<br />Хаан ширээ тохойлдон ихсийн дээр залбирсныг<br />Хатан Мандухай юуны төлөө тэмцэж<br />Харь түмэн иргэнд мэс хурцалж тэрсэлснийг<br /><br />Өүлэн ижий, Бөртэ хатан юуны төлөө<br />Өстний дэргэд үлгэр жаргааж ирснийг<br />Өөлдийн Галдан бошгот яагаад Ану хатнаа<br />Өвгөдийн нутагт чулуу дэрлүүлж үлдээснийг<br /><br />Далайсан сэлмээ буулгалгүй<br />Дэлхийн талыг эзэлсэн Монголд<br />Данзанравжаа, Дилав хутагт нь яагаад<br />Жанч халж болоогүйг<br /><br />Дасал болсон газар шороо,<br />Тусгаар тогтнолоо дуулчихаад<br />Дарьгангын их найрагч Дашбалбар<br />Даруухнаар яагаад амьд явж болоогүйг<br /><br />Ялж мандаж үзээгүй<br />Яг тэрэн шигээ ялагдаж бас үзээгүй<br />Ядуухан аминчхан чамд<br />Яаж би учирлах билээ<br /><br />Онон мөрөн хаашаа урсах нь<br />Огтхон ч та нарт хамаагүй<br />Охидоо гоёх гэж нэрийг нь өгдөг монголчууд<br />Олзлогдож ирсэн харийн хүн<br />Овъёос тарьж илжиг хөтөлсөн дотор хүн<br />Одоо энд хэн нь эзэн юм бэ<br />Огтхон ч та нарт хамаагүй<br /><br />Айраг исгэх хөрөнгөгүй<br />Ам тосдох ирэггүй<br />Айлчиндаа зүслэх унагагүй<br />Авдрандаа ганц сударгүй<br /><br />Адуу манаж, унага татаж үзээгүй<br />Агтны туурайд чулуу бутрахыг хараагүй<br />Ардын дуу аялж хээр хонож бүр ч бараагүй<br />Аугаа их шанаган хорхойнууд минь та нарт буруугүй<br /><br />Шил шаазанхан барьж үзсэнээс<br />Шир яаж нухдагийг мэдэхгүй<br />Ший янгуу хэсэхээс өөр<br />Шимийн архинд халамцаж үзээгүй<br /><br />Шамбалын дайнд “оройлон” явж<br />“Шавар хотондоо шавалдан сууж”<br />Шартаж үзсэнээс шархтаж үзээгүй<br />Шанаган хорхойнууд минь та нарт буруугүй ээ<br /><br />Хуврагийн орны тухай<br />Үлгэрт л гарах болж<br />Хуучин сүмийн туурь шиг<br />Энэ сэтгэл эзгүйрч байна<br /><br />Хувь заяаны төөргийг<br />Бурханд даатгахаа болиод<br />Худалдаж энэ хавиараа<br />Зохицуулдаг болж байна.<br /><br />Эр самуурч<br />Охид нөмгөн гүйж<br />Төр самуурч<br />Хатад инжгүй буцаж ирж байна<br />Тэр чамд хамаагүй<br /><br />Эргүй төрхөм<br />Эзэнгүй төр<br />Эмээлгүй морь<br />Эх оронгүй Монгол үлдэж байна<br />Энэ та нарт бүр ч хамаагүй<br /></span></span><br /><br /><div align="left"><span style="font-family:times new roman;"><span style="font-size:130%;color:#330000;">Жаргахдаа хүртэл зовлонгийн үрийг соёолуулдаг<br />Жараахайн төрөл чамд олдсон нь яамай даа<br />Захтай дээл, бүс, малгай булаалдаж<br />Замбуулинд дараа нь харин эр хүн болоорой</span></span></div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-41456997537596955682012-02-15T01:06:00.000-08:002012-02-15T02:23:19.166-08:00Х.Сүглэгмаа «Очирбатын Дашбалбар (намтар, уран бүтээл)» 2009 номоос<div><br /><div align="center"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><span style="font-size:180%;color:#000066;"><strong>«Хүчтэй ард түмэн нь хүчтэй төртэй. Хүчтэй төр нь хүчтэй ард түмэнтэй байдаг» (О.Дашбалбар)</strong></span></span></div><br /><div align="justify"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000066;">Амьдарч байгаа нийгмийнхээ сайн сайхны төлөө тэмцэнэ, ард түмнийхээ нэгэн эд эс болж төрснийх тэр үндэстний эрх ашгийг хамгаална, түмэн олны төлөө төрийн өөдөөс дуугарна, бас тэдний хүсэн хүлээсэн төр улсыг байгуулахын төлөө зүтгэнэ гэдэг бол тэнгийн ачаа даах, тэгнэсэн ачаагаа тэнцүүг нь олоод тэгшилчих хараатай чадалтай хавтай эрсийн хийдэг ажил юм. О.Дашбалбар бол энэ утгаараа <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZjONenq520rE7pGbLw51QPOFmfVCePplNIaxS3SLmWOvstOQ8qvuD6CZu6dEabZ8fG3R25w7HXffBBx9mTlhsfPbyCMJp9cCW_DJ09bsPHx0gkNwGg0C_lhq9915Z5i4C1_vPX9FRd-wb/s1600/ochirbatiin+dashbalbar.tif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5709304513226407106" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 98px; CURSOR: hand; HEIGHT: 143px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZjONenq520rE7pGbLw51QPOFmfVCePplNIaxS3SLmWOvstOQ8qvuD6CZu6dEabZ8fG3R25w7HXffBBx9mTlhsfPbyCMJp9cCW_DJ09bsPHx0gkNwGg0C_lhq9915Z5i4C1_vPX9FRd-wb/s400/ochirbatiin+dashbalbar.tif" border="0" /></a>ХХ зууны монгол төрийн түүхэнд, тэр дундаа ардчилсан нийгмийн эрх зүйт төрийн тогтолцоог байгуулах, улс төрийн түүхэн дэх, нийгмийг бүхэлд нь хамарсан их хувьсал өөрчлөлтүүдийг туулсан түүхийн ээдрээтэй цаг үеийн төрийн жинг тэгшлэлцэж явсан монголын түүхэнд цөөхөн төрөх сод билэгт хөвгүүдийн нэг юм. О.Дашбалбарын хэлж ярьж байсан олон зүйл өдгөө биеллээ олж байгааг бид бэлээхэн харж, тэр бүрий түүний ямар алсын хараатай улс төрч байсан нь олон зүйлээр нотлогдож байна.<br />Шударга үнэний төлөө тэмцэлд тэр хэнээс ч айж байгаагүй. Чухам улаан нүүрэн дээр нь хэлж байж санаа амарна. Үнэнийг тэд сонсохгүй байсан ч (зарим нь үнэнийг мэдсээр байж, сонсохыг хүсдэггүй байсан) энэ нь өөрийн тусын тулд биш, гагц өргөн түмэн Монголын төлөө гэсэн чин сэтгэл нь дийлж байсан хэрэг. Тэрээр УИХ-ын чуулган дээр “Эцэст нь хэлэхэд 2000 он гэхэд Монгол Улсад өмчийг хувьчилж дуусах нэрээр эрхэм дээдэс хувааж идэх үйл ажиллагааг тасалдуулах нь монголын эх оронч хүчнүүдийн бас нэг анхаарал татсан асуудал болов. Өмчгүй төр хүчгүй, өмчгүй төр нь өмчтэй хүмүүсийн мэдэлд орно. Одоо болтол өөрийн онцлогт тохирсон хөгжлийн загваргүй яваа Монгол Улсад энэ нь үхлийн цохилт болно”</span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn1" href="http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=2798293371968640609#_ftn1" name="_ftnref1"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000066;">[1]</span></a><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000066;"> гэж хэлж байлаа. Энэ бол 1998 оны 4 сард хэлж байсан үг. Өнөөдөр бид талх гурилын үнэн дээрээ төрийн бодлого барьчихаж чадахгүй, ард түмнээ мөлхүүлж, хэдэн хувийн компанийн олигархиудын хурууны үзүүрээр дохиулж, бензин нийлүүлдэг хоёр компани хоорондоо үгсээд л өглөө босоход үнээ нэмчихдэг, тэрийг хэн ч хянан зохицуулж чаддаггүй эмгэнэлт байдалд хүрээд зогсоогүй аргаа барсан ард түмэн өөрсдөө талбайг нь түрээсэлдэг бараан захын эзнийг, талх гурилын үйлдвэрийн эзнийг төр гэж андуурахдаа хүрээд байгаагаа нуух юун. Сонгосон тэр төр нь, улс орны хөгжил энэ тэрийг бол бүр орхиод өглөө оройны хооронд үмх талх атга гурилаа яаж олох тухай л ярьж байна шүү дээ. Энэнээс илүү бид яаж төөрч, ямар үхлийн цохилтыг хүлээх болж байна вэ?<br />“Нэг хоёр жил болоод л өөрчлөөд байдаг төр засагтай улс хямралаас хэзээ ч гарахгүй бөгөөд засаглалын хомсдолд орж, улмаар төрийн бодлого бүрмөсөн алдагдах аюултай юм”</span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn2" href="http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=2798293371968640609#_ftn2" name="_ftnref2"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000066;">[2]</span></a><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000066;"> гэж бичиж байлаа. Өнөөдөр бид ард түмнийг ямагт боловсролгүй, дорд ядуу, эрүүл бус, хүчин мөхөс байлгахыг хүсдэг, өөрсдийнхөө хийх ажлыг эрхэмлэх бус, бушуухан гарч ирээд л төр булааж, төрийн сэнтийд заларч байж ажил хийнэ гэж ярьдаг, эрүүл бус тогтолцоонд ороод, өөрсдөө ч тэдний гар хөл болон хавар, зун, намаржингаа сонгууль л өгдөг жирийн биш амьдралын дэглэмтэй болоод байна шүү дээ.<br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTWXCNu5mI8IPW8LaNBsXCzFPYUw9DL4LJHjHLvxX7AsTFg1w7RApfmL1X1VpLER9etLisZxfGFXdyH1kGy_R__QvHZDGdhNFptw3mVQvo3uH63MtPM4AzQSN8UObpaxUacvxwx9gBXsqH/s1600/Ãíýòõýãò.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5709303013303991074" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 230px; CURSOR: hand; HEIGHT: 345px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTWXCNu5mI8IPW8LaNBsXCzFPYUw9DL4LJHjHLvxX7AsTFg1w7RApfmL1X1VpLER9etLisZxfGFXdyH1kGy_R__QvHZDGdhNFptw3mVQvo3uH63MtPM4AzQSN8UObpaxUacvxwx9gBXsqH/s400/%25C3%259D%25C3%25AD%25C3%25BD%25C3%25B2%25C3%25B5%25C3%25BD%25C3%25A3%25C3%25B2.jpg" border="0" /></a>“Би эвсэл, МАХН хоёрын зохистойг дэмжинэ, нийцгүйг эсэргүүцнэ гэдгээ дахин хэлмээр байна. МАХН-ын удирдлага эвслийнхэнд яасан их хайртай болчихов? Гэнэт зөвшилцөл-улс төрийн соёл яриад, хууль бус наймаа найрааг нь хэлэхээр “хайрт” бидний хооронд яс хаялаа, хэрүүлийн алим ургууллаа гээд бачимдаад байгаа нь хачирхалтай… Зөвхөн өөрсдийнхөө явцуу эрх ашгийг хөндөхөөр сөрөг хүчин болчихоод, өөрсдөд нь хэрэгтэй асуудал бол “зөвшилцөж” улс төрийн соёлтон болчихоод байвал инээдэмтэй хэрэг”</span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn3" href="http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=2798293371968640609#_ftn3" name="_ftnref3"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000066;">[3]</span></a><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000066;"> хэмээн мөн тэрээр өгүүлж байлаа. Учир нь тухайн үеийн УИХ-ын чуулганд олонх болсон Ардчилсан хүчнийхэн болоод, цөөнх болсон МАХН-ынхан хоорондоо наймаалцан, улс төрийн 3-дагч хүчний (МУНН-аас сонгогдсон гишүүний) санаа бодлыг тусгалгүйгээр олны хүч барин, УИХ-ын гишүүний эрх зүйн байдлын тухай болон Засгийн газрын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуулийн төсөлд санал нэгдэн, УИХ-ын гишүүн Засгийн газрын гишүүний үүргийг хавсарч болно хэмээн шийдвэрлэснийг эрс эсэргүүцэж байсан юм. Өнөөдөр чухам энэ хуулийн дагуу УИХ-ын гишүүд Засгийн газрын гишүүн байна гэснээр хууль тогтоох дээд байгууллага нь засаглалын байгууллагадаа дуртай өдрөө гар хүрч өөрчилдөг, мөн Засгийн газрын гишүүд нь засгийн гэхээсээ илүү сонгогдсон намынхаа бодлогоор төрийн ажлыг төсөөлдөг болж, өөрөөр хэлбэл нам төр хоёр нь холилдсон, нэг намын бодлогоос шууд хамааралтай төрийн ажил явагддаг гаж тогтолцоонд ороод байгаа билээ. Үүний үндэс суурь нь тухайн үед Дашбалбарын эсэргүүцээд дийлээгүй хүчин мөхөсдсөн тэрхүү хуулийн төсөл юм. Тэрээр гагц монголын ард түмний эрх ашгийн төлөө гэсэн нэгэн үзүүрт сэтгэлийг барин үүний тулд өөрийн намын нөхөдтэйгөө ч санал зөрөх зүйл өчнөөн гарч байсан юм. Газрыг хувьд өмчлүүлэхгүй гэсэн өөрийнхөө үзэл баримтлал дээр тууштай зогсож өгөхгүй намын болоод хувийн эрх ашгаасаа илүүг сэтгэж чадахгүй байгаа МУНН-ынхаа тухайн үеийн удирдлагуудтай зөрчилдөн улмаар МУНН-аасаа гарч, МҮСН-тай нийлэн МУШЁН болгон хамтарч ажилласан юм. МУНН нь ч улс төрийн үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлж байсан. Энэ тухайд “Нэг хэсэг хүн намаасаа урваж л байг. Харин би намаасаа гарлаа ч эх орноосоо, Монгол Улсаасаа урваагүй, Монголд газар хэрэгтэй, Газаргүй улс гүрэн гэж байдаггүй. Энэ л бидний зөрөлдөөний үндэс болсон”</span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn4" href="http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=2798293371968640609#_ftn4" name="_ftnref4"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000066;">[4]</span></a><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000066;"> гэж өгүүлээд цаашдынхаа үйл ажиллагааг үргэлжлүүлсэн юм. Энэ бүхнээс харахад Дашбалбарт өөрийн хувийн болоод намын, нутаг усны, хэсэг бүлэг аялдан дагалдагч бүлэглэлийн эрх ашгийн аль нь ч байгаагүй, зөвхөн монгол эх орны газар шороо, тусгаар тогтнол, монгол үндэсний ард түмний эрх ашиг л гэж байсан. Энэ улс төрийн үзэл баримтлалынхаа чиг шугаман дээр баттай зогсож, нэгэн насны бүхий л амьдралаа үүний төлөө зориулж байсан юм…(хуудас 166-169)<br />Түүний ярьж бичиж байсан олон зүйл эдүгээ өөрийг нь цаг хугацааны өмнө шүүгдэхэд гэрч болон үлдсэн байдаг юм.<br />О.Дашбалбар АИХ, УИХ-ын чуулган дээр эрхэм депутат, гишүүдэд хандан хэлж байсан, мөн чуулганы хуралдаанууд дээр бүх ард түмний тусын тулд өгүүлж байсан үгнүүдийг ажиглаад байхад яг одоо бидний дунд амьдраад, өнөөдрийн бидний үзэж туулж байгаа зовлон жаргалыг хамт үзэж туулж байгаа юм шиг энэ бүгдийг ийм юм болно хэмээн урднаас харсан юм шиг хэлж ярьж үлдээсэн нь бас л сонин санагддаг юм. Тэрээр УИХ-ын чуулган дээр гишүүдэд хандаж: УИХ-ын эрхэм гишүүд ээ! Та аль намын гишүүн байх нь хамаагүй, харин та монгол улсын иргэн л байх ёстой. Монгол Улсын иргэнд бол тусгаар тогтнолоос илүү үнэтэй юм байх ёсгүй. Тусгаар тогтнолын хувьд газар шорооноос үнэтэй юм үгүй. Үүнийг мартвал түүх өршөөхгүй. УИХ-ын эрхэм гишүүд ээ!Та бүхнээс би нам чинь үнэтэй юу? Эх орон чинь үнэтэй юу гэж асууж байна...<br />хэмээн өгүүлсэн байдаг бол үндэсний боловсон хүчний бодлого алдагдаж сэхээтнүүд мэргэжилтнүүдийг мянга мянгаар нь нам эвслийн золиос болгодог одоо бол хэн бүхний чих нүд дөжирчихөөд <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCan_QJEfa-HFc-5IO6EAVbLu_V67FumTtrO5W-L26AohPF6FwCsuDdkKdRmP6ooacJxX-aFYMj9o5RAHujm_8JJnzny4ddGaw0a5V2HJTjwRAomE9EAcYhH192-i4vjkBToUPvVXfb7lY/s1600/zu-25.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5709302363445915458" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 276px; CURSOR: hand; HEIGHT: 169px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCan_QJEfa-HFc-5IO6EAVbLu_V67FumTtrO5W-L26AohPF6FwCsuDdkKdRmP6ooacJxX-aFYMj9o5RAHujm_8JJnzny4ddGaw0a5V2HJTjwRAomE9EAcYhH192-i4vjkBToUPvVXfb7lY/s400/zu-25.jpg" border="0" /></a>угаасаа тийм байх жам ёстой юм шиг хэвийн үзэгдэл болчихсон, нам дагасан төрийн бодлогын гажуудлыг шүүмжилж:<br />“Ц.Элбэгдорж “бид 3000 хүнээ ажилтай болгосон” гэж намынхаа чуулган дээр хэлсэн. Тэгвэл нөгөө талд нь бас 3000 хүн ажилгүй болсныг хэлье. Бусад намынхныг ажил албанаас нь хуу зайлуулдаг сонин туршлага бий боллоо”</span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn5" href="http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=2798293371968640609#_ftn5" name="_ftnref5"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000066;">[5]</span></a><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000066;"> хэмээн тэртээ 1990-ээд онд халаглан өгүүлж байсан юм. Энэ явдлаас даруй дөрвөн жилийн дараа:<br />Хүчтэй ард түмэн нь хүчтэй төртэй. Хүчтэй төр нь хүчтэй ард түмэнтэй байдаг. Хүчтэй төрийг хүчтэй удирдагчид бий болгодог</span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn6" href="http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=2798293371968640609#_ftn6" name="_ftnref6"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000066;">[6]</span></a><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000066;"> гэж тэрээр 1994 оны 4 дүгээр сарын 28-ны өдөр бичиж байлаа. Эдүгээ бид худал хуурмагаар дүүрсэн намын олигархиудын төр барьж тоглох тоглоомын утсан хүүхэлдэй болж яваагаа хэлэх битгий хэл, бодох зүрх хүрэхээ больсон байна. Жирийн эрүүл саруул ухаанаар үүнийг бодож, бас тийм эрүүл саруул ухаанаар үнэнийг хэлэх зүрх өнөөдөр хэнд маань ч үлдсэнгүй. Голын нэг эрэг дээр үерийн эрчлэн урсахыг харж арга мухардсан ард түмэн нөгөө эрэг дээр тэр хүчит давалгаан дундаас олз хайсан эрэлчин мэт төр засагтай болсноо нуух юун. Ард түмнийг аль болох эрүүл саруул бус, харанхуй мунхаг, доорд ядуу байлгах нь тэрхүү төр барьж байгаа олигархиуд бидний “мах цусны тасархайнуудын” минь туйлын зорилго болсон байна. …(хуудас 151-154) </span></div><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><br /><br /><div align="right"><br /><span style="color:#000099;"><strong>Х.Сүглэгмаа «Очирбатын Дашбалбар (намтар, уран бүтээл)» 2009 номоос хэсэглэн авав</strong></span></div><br /><br /><div align="justify"></span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn1" href="http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=2798293371968640609#_ftnref1" name="_ftn1"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><em>[1]</em></span></a><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><em> О.Дашбалбар “Їндэснийхээ эрх ашгийн тєлєє Їндсэн хуулиа хэд ч єєрчилж болно” № 080/1859<br /></em></span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn2" href="http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=2798293371968640609#_ftnref2" name="_ftn2"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><em>[2]</em></span></a><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><em> О.Дашбалбар. “Ардчилагчид таргалсаар л ард тїмэн турсаар л” нийтлэл 1994-01-25<br /></em></span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn3" href="http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=2798293371968640609#_ftnref3" name="_ftn3"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><em>[3]</em></span></a><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><em> О.Дашбалбар “Дайрна, давшилна, тулна” ярилцлага “Зууны мэдээ” сонин.<br /></em></span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn4" href="http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=2798293371968640609#_ftnref4" name="_ftn4"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><em>[4]</em></span></a><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><em> О.Дашбалбар: “Галинаг би 10000 хїнээр ч солихгїй” сэтгїїлч Д.Оюунцэцэгтэй хийсэн ярилцлага<br /></em></span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn5" href="http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=2798293371968640609#_ftnref5" name="_ftn5"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><em>[5]</em></span></a><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><em> О.Дашбалбар: “Эрхэм гишїїдийн зєвхєн АНУ-д доншуучилсан онгоцны зардал 70 000 000 тєгрєг” нийтлэл. 1998 он<br /></em></span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn6" href="http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=2798293371968640609#_ftnref6" name="_ftn6"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><em>[6]</em></span></a><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><em> О.Дашбалбар . Миний їзэл бодол нийтлэл.-“Зохист аялгуу” сонин.1994 оны II улирал (69, 70)</em></span></div></div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-53573616794422616992011-12-04T23:40:00.000-08:002012-01-13T02:46:14.057-08:00«Монголын мэдээ» 2011,12,2 №237 (3322)<div align="center"><b><span ><br /></span></b></div><div align="justify"><span><span ><br /></span></span></div><div align="justify"><span><span ><p class="MsoNormal" align="center" style="margin-bottom: 12pt; text-align: center; "><b>Х.С</b><b>Ү</b><b>ГЛЭГМАА</b><b>: 90-ээд оныхны ш</b><b>ү</b><b>лгээр</b><b> </b><b>“Болор</b><b> </b><b>цом”</b><b> </b><b>дутдаг</b><b> </b><b>юм</b><b> </b><o:p></o:p></p> <p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; "><o:p> </o:p></p> <p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; "><b><i>Д.Нацагдоржийн шагналт зохиолч, доктор, профессор Х.С</i></b><b><i>ү</i></b><b><i>глэгмаатай</i></b><b><i> </i></b><b><i>ярилцлаа</i></b><b><i>.<br /></i></b><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5682548538538955410" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhwbmyek3776563-RnVJXXTbsCRQNI8FIuNnI07ptXogYxG2ZgOq7J-JTKAihl2KmyV-ULJvbxw85GmeAc-3nz7GaPpVFEBSqr01zqA6_og5hkptcgWy8Eeh5E8hM8KhyphenhyphenKoAylW8sEhjUAN/s400/tea-pic-1.jpg" border="0" style="float: left; margin-top: 0px; margin-right: 10px; margin-bottom: 10px; margin-left: 0px; width: 290px; cursor: pointer; height: 400px; " /><b><i>-Саяхан Д.Нацагдоржийн нэрэмжит шагнал авсан. Зохиолчдын хувьд бол том шагнал ш</i></b><b><i>үү</i></b><b><i> </i></b><b><i>дээ</i></b><b><i>?</i></b><br /></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; "></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; "><span style="text-align: left; ">-Тийм, Д.Нацагдоржийн шагнал бол манай утга зохиолын х</span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">м</span><span style="text-align: left; ">үү</span><span style="text-align: left; ">сийн</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">хувьд</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">хамгийн</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">дээд</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">шагнал</span><span style="text-align: left; ">. </span><span style="text-align: left; ">Хү</span><span style="text-align: left; ">н</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">болгон</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">энэ</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">шагналыг</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">аваад</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">байдагг</span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">й</span><span style="text-align: left; ">. </span><span style="text-align: left; ">Тэр</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">ч</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">битгий</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">хэл</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">алдартай</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">зохиолчид</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">ав</span><span style="text-align: left; ">ааг</span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">й</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">ш</span><span style="text-align: left; ">үү</span><span style="text-align: left; "> дээ. Ингээд бодохоор би азтай х</span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">н</span><span style="text-align: left; ">. </span></p><p></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; "></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; "><span style="text-align: left; ">Сая</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">Б</span><span style="text-align: left; ">.</span><span style="text-align: left; ">Галсанс</span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">х</span><span style="text-align: left; ">, </span><span style="text-align: left; ">Чилаажав</span><span style="text-align: left; ">, </span><span style="text-align: left; ">Б</span><span style="text-align: left; ">.</span><span style="text-align: left; ">Ичинхорлоо</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">гээд</span><span style="text-align: left; "> 90-</span><span style="text-align: left; ">ээд</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">оны</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">ед</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">гарч</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">ирсэн</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">яруу</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">на</span><span style="text-align: left; ">йрагчид шагнал авлаа. Бид нэгэн </span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">ед</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">хамт</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">гарч</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">ирж</span><span style="text-align: left; ">, </span><span style="text-align: left; ">яруу</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">найргийн</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">наадмуудад</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">ш</span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">лгээ</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">унш</span><span style="text-align: left; ">иж</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">явсан</span><span style="text-align: left; ">. </span><span style="text-align: left; ">Хамгийн</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">гол</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">баяр</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">маань</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">л</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">энэ</span><span style="text-align: left; ">. </span><span style="text-align: left; ">Ү</span><span style="text-align: left; ">е</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">тэнгийнхэнтэйгээ</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">хамт</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">шагнал</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">гардана</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">гэдэг</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">чинь</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">өө</span><span style="text-align: left; ">р</span><span style="text-align: left; ">өө</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">том</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">баяр</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">ш</span><span style="text-align: left; ">үү</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">дээ</span><span style="text-align: left; ">. </span><span style="text-align: left; ">Н</span><span style="text-align: left; ">ө</span><span style="text-align: left; ">г</span><span style="text-align: left; ">өө</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">талаар</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">ө</span><span style="text-align: left; ">н</span><span style="text-align: left; ">өө</span><span style="text-align: left; ">д</span><span style="text-align: left; ">ө</span><span style="text-align: left; ">р</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">яруу</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">найраг</span><span style="text-align: left; ">, </span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">ргэлжилсэн</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">г</span><span style="text-align: left; ">, </span><span style="text-align: left; ">ж</span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">жги</span><span style="text-align: left; ">йн зохиол, кино урлаг, утга зохиолын судлал, ш</span><span style="text-align: left; ">үү</span><span style="text-align: left; ">мжлэлд</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">ч</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">тэр</span><span style="text-align: left; "> 1990-</span><span style="text-align: left; ">ээд</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">оныхны</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">т</span><span style="text-align: left; ">ө</span><span style="text-align: left; ">л</span><span style="text-align: left; ">өө</span><span style="text-align: left; ">л</span><span style="text-align: left; ">ө</span><span style="text-align: left; ">л</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">байна</span><span style="text-align: left; ">. </span><span style="text-align: left; ">Энэ</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">бол</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">шагналаасаа</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">ил</span><span style="text-align: left; ">үү </span><span style="text-align: left; ">ололт</span><span style="text-align: left; ">. </span><span style="text-align: left; ">Мэдээж</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">т</span><span style="text-align: left; ">ө</span><span style="text-align: left; ">рийн</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">х</span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">ндэтгэлийг</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">х</span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">лээж</span><span style="text-align: left; ">, </span><span style="text-align: left; ">утга</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">зохиолын</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">нэр</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">х</span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">ндтэй</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">шагналыг</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">авна</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">гэдэ</span><span style="text-align: left; ">г</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">утга</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">зохиолын</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">х</span><span style="text-align: left; ">ү</span><span style="text-align: left; ">н</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">гэж</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">хэлэгдэж</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">яваагийн</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">маань</span><span style="text-align: left; "> </span><span style="text-align: left; ">утга</span><span style="text-align: left; "> учир юм даа.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; "><b style="text-align: left; "><i>-Нэг талаараа утга зохиол</i></b></p><p></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; "><b><i>ын салбарынхныг шагнах шалгуур нь </i></b><b><i>ө</i></b><b><i>нд</i></b><b><i>ө</i></b><b><i>р</i></b><b><i> </i></b><b><i>юм</i></b><b><i> </i></b><b><i>шиг</i></b><b><i> </i></b><b><i>санагддаг</i></b><b><i>. </i></b><b><i>Та</i></b><b><i> </i></b><b><i>хичнээн</i></b><b><i> </i></b><b><i>б</i></b><b><i>ү</i></b><b><i>тээл</i></b><b><i> </i></b><b><i>туурвиж</i></b><b><i> </i></b><b><i>байж</i></b><b><i> </i></b><b><i>энэ</i></b><b><i> </i></b><b><i>шагналыг</i></b><b><i> </i></b><b><i>авав</i></b><b><i> </i></b><b><i>аа</i></b><b><i>?<br /></i></b>-Би яруу найргийн дөрөв, уран зохиолын хөрвүүлгийн хоёр, утга зохиол судлал, шүүмжийн гурван ном гаргасан. Ер нь монголын эртний уран зохиолын судлал шүүмжээр мэргэшсэн хүн. Тэр ч утгаараа эртний уран зохиолын судлалын хоёр ном гаргасан. Яруу найргийн гэхээсээ илүү судалгааны бүтээлүүдийг маань үнэлж энэ шагналыг өгсөн юм билээ.<br /><b><i>-Шагнал </i></b><b><i>ө</i></b><b><i>г</i></b><b><i>ө</i></b><b><i>хийн</i></b><b><i> </i></b><b><i>тулд</i></b><b><i> </i></b><b><i>тод</i></b></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; "><b><i>орхой</i></b><b><i> </i></b><b><i>ш</i></b><b><i>алгуур тавих ёстой. Тэгвэл Д.Нацагдоржийн шагналын шалгуур нь юу байдаг юм бэ?<br /></i></b>-Утга зохиолын шалгуур гэдэг их төвөгтэй. Бид В.Инжинаш, Д.Данзанравжаагийн зохиолоо бичиж байсан эх хэлээр бичиж, туурьвиж байна. Тэдний үлдээсэн өв соёл дээр тулгуурласан, монголын утга зохиол гэдэг том ай сав дотор зохиолч гэж хүл</p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; ">ээн зөвшөөрөгдөнө гэдэг өөрөө том шалгуур байдаг. Нөгөө талаар, Д.Нацагдоржийн шагнал дээр цэвэр ном бүтээлийг харж өгдөг. Орчин цагт олон янзын шагнал өгдөг л болж. Гэхдээ зөвхөн бүтээлээр шалгуур болгодог нь энэ шагнал. Биднийг шагналаа гардаж авахад бүтээлийг нь тэнд дэлгээд л хүмүүст үзүүлж байгаа юм. Юу хийгээд шагнал авсан нь тодорхой. Түүнээс биш нэг кино, шүлэг, нэг сайхан дуу хийсэн хүнд өгдөггүй. Утга зохиолын ертөнцөд туурвисан бүтээлүүдийг нь үнэлж шагнадаг. Тэр нь надад сайхан санагдсан. Бидэнтэй хамт 20 дугаар зууны кино урлагийн гол нуруу болж явсан Д.Жигжидсүрэн гуай, бидний уншиж өссөн хамгийн гоё зохиолуудыг орчуулсан Л.Дашням зэрэг мундаг хүмүүс энэ шагналыг авсан.<br /><b><i>-Хамгийн с</i></b><b><i>үү</i></b><b><i>лд</i></b><b><i> </i></b><b><i>ямар</i></b><b><i> ном гаргасан бэ?<br /></i></b>-2009 онд О.Дашбалбарын 50 насны ойд зориулсан “Очирбатын Дашбалбар” нэртэй томоохон хэмжээний судалгааны бүтээл гаргасан. 2010 онд миний “Цаг хугацааны дэргэд” нэртэй яруу найргийн ном гарлаа. Энэ ном маань оны шилдэг таван яруу найргийн номын нэг болсон. Би “Буйд газрын шүлгүүд” номноосоо хойш удаж байж гаргасан болохоор хүмүүс нэлээд хүлээсэн байсан байх. Тэр утгаараа хүмүүст их хүрсэн, сайн ч ном болсон. Харин 2011 онд “Нүүдэл” нэртэй хамгийн том эмхтгэлээ хэвлүүллээ. Сүүлийн үед манай үеийнхэн номуудаа ботилж гаргадаг болсон. Ц.Бавуудорж, Б.Ичинхорлоо гээд найрагчид ботио гаргалаа. Тиймээс 1990 оноос хойш 20 гаруй жил бичсэн шилмэл шүлгийнхээ түүврийг “Нүүдэл” нэртэйгээр гаргасан юм. Түүнээс гадна Английн яруу найрагч Рут Коллеган гэдэг эмэгтэй Монголын эмэгтэй дөрвөн найрагчийн шүлгийг орчуулаад “Тал нутгийн дуулал” нэртэй цомог болгож хэвлүүлсэн. Мөн өнгөрсөн жил ном болгож гаргасан. Лондонд англи хэлээр гарсан монгол шүлгийн түүвэр. Гэтэл түрүү сард Английн хоёр сургуулиас захидал ирсэн. Монголын яруу найргийн түүвэр ном байна. Энэ номноос зарим шүлгийг нь сурах бичгийн зориулалтаар хэрэглэх гэсэн юм зөвшөөрөл өгөөч гэсэн. Бид ч зөвшөөрсөн байгаа.<br /><b><i>-Бид д</i></b><b><i>ө</i></b><b><i>р</i></b><b><i>ө</i></b><b><i>в</i></b><b><i> </i></b><b><i>гэж</i></b><b><i> </i></b><b><i>хэн</i></b><b><i> </i></b><b><i>бэ</i></b><b><i>?<br /></i></b>-Ш.Дулмаа гуай, Г.Мөнхцэцэг, Л.Өлзийтөгс бид дөрвийн шүлэг л дээ.<br /><b><i>-Таны “Цаг хугацааны дэргэд” номонд орсон ш</i></b><b><i>ү</i></b><b><i>лэгн</i></b><b><i>үү</i></b><b><i>д</i></b><b><i> </i></b><b><i>хуучин</i></b><b><i> </i></b><b><i>номын</i></b><b><i> </i></b><b><i>ш</i></b><b><i>ү</i></b><b><i>лэгнээс</i></b><b><i> </i></b><b><i>чинь</i></b><b><i> </i></b><b><i>огт</i></b><b><i> </i></b><b><i>өө</i></b><b><i>р</i></b><b><i> </i></b><b><i>юм</i></b><b><i> </i></b><b><i>шиг</i></b><b><i> </i></b><b><i>санагдсан</i></b><b><i>. </i></b><b><i>Өө</i></b><b><i>рийг</i></b><b><i>өө</i></b><b><i> </i></b><b><i>жаахан</i></b><b><i> </i></b><b><i>эвдэж</i></b><b><i> </i></b><b><i>бичсэн</i></b><b><i> </i></b><b><i>юм</i></b><b><i> </i></b><b><i>уу</i></b><b><i>?<br /></i></b>-“Буйд газрын шүлгүүд” номыг уншаад хүмүүс Сүглэгийн л гаргах ном мөн байна, нөгөө л дорно дахин, монгол ахуй гэж байсан. Түүнийхээ дараа дэвтрээ үзэж байхад ном болгочихож болмоор шүлгүүд зөндөө байсан. Яг намайг илэрхийлсэн биш мөртлөө миний бичээд байдаг шүлгүүд шүү дээ. Орон зайг мэдэрч байгаа, юмс үзэгдэлд хандаж байгаа ч юм шиг. Зүгээр л хүмүүсийн хараад өнгөрдөг зүйл бидэнд маш их гунигтай санагддаг. Бусдын үзээд, туулаад, болж л байгаа юм шиг амьдрал бидэнд огт өөр ертөнц юм шиг байдаг. Үүнийг бид бичихгүй байж чаддаггүй. Тэгсэн мөртлөө номонд оруулах гэхээр болмооргүй ч юм шиг. Ийм шүлгүүдээ эмхтгэж “Цаг хугацааны дэргэд” номоо хэвлүүлсэн. Жишээ нь “Хүн төрөлхтөн”, “Цэцэг”, “Цаг хугацааны дэргэд” зэрэг шүлгүүдийг яруу найрагчийн өгөгдлөөр биччихсэн л болохоос яг Сүглэгийн үндсэн мөн чанар биш. Тийм шүлэгтэй л ном болсон. Гэхдээ тэр нь бас хүмүүст таалагдсан. Энэ номын шүлэгнүүдээс багагүй нь англи хэлээр орчуулагдсан. Гэтэл “Талын хөх салхи”, “Нүүдэл” зэрэг шүлгийг гадаад хэлэнд орчуулахад хэцүү шүү дээ. Жишээ нь “Ооно эврээ сэрэлзтэл хатирна” гэдэг үгийг мөрийг Япон, Англи хэлэнд яаж орчуулах вэ. Тэр ч битгий хэл орос хэлэнд орчуулахад хэцүү байгаа юм. Харин “Цаг хугацааны дэргэд” номын шүлэгнээс амархан орчуулаад байгаа юм. Өнгөрсөн долоо хоногт гэхэд Швейцарь, Австралид миний шүлгүүд орчуулагдаж гарсан.<br /><b><i>-Манай яруу найрагчид дэлхийд орчуулагдах ш</i></b><b><i>ү</i></b><b><i>лэг</i></b><b><i> </i></b><b><i>бичих</i></b><b><i> </i></b><b><i>хэ</i></b><b><i>рэгтэй байна гэж яриад байгаа. Энэ тал дээр таны бодол?<br /></i></b>-Миний ганц санал нийлдэггүй зүйл энэ. Үнэхээр монголын уран зохиол юм оршин тогтноно гэвэл үндэстний онцлогоо хадгалж л байх ёстой. Дэлхийн хүн төрөлхтний түүхэнд хамгийн эртний уран зохиолын сэтгэлгээтэй, хамгийн баян дэлгэр уран зохиолын түүхтэй, төгс төгөлдөр гэж болохоор сэтгэлгээний өндөр төвшинд хүрсэн уран зохиолтой ард түмэн бол Монгол. Энэ бүхэн монгол хэлээр л өдий болтол уламжлагдаж ирсэн. Түвд хэлээр бичсэн ай сав байгаа л дээ. Гэхдээ өнөөдөр миний бичиж байгаа уран зохиол англи хэлээр сайхан буух ёстой гэж боддоггүй. Тэгэх шаардлага ч байхгүй. Хэрвээ шаардлагатай бол тэр ард түмэн өөрийнхөө хэлээр ойлгох хэрэгтэй. Шаардлагатай бол гэдэг нь Монголын үндэсний сэтгэлгээ гэдэг чинь хүн төрөлхтний маш эртний сэтгэлгээний хэв маяг байхгүй юу. Ийм учраас яруу найраг монгол хэлээрээ, үндэсний сэтгэлгээгээрээ л хүлээн зөвшөөрөгдөх ёстой болохоос биш орчуулагдсан яруу найргийн төвшинд манай утга зохиолыг ойлгоно гэвэл маш өчүүхэн хэлбэр. Орчуулагдаж болдог зохиол бичнэ гэдэг асар том оюун санааны ухралт, эмгэнэл.<br /><b><i>-Манай утга зохиолд </i></b><b><i>ү</i></b><b><i>ргэлжилсэн</i></b><b><i> </i></b><b><i>ү</i></b><b><i>гийн</i></b><b><i> </i></b><b><i>зохиол</i></b><b><i> </i></b><b><i>их</i></b><b><i> </i></b><b><i>дутагдаж</i></b><b><i> </i></b><b><i>байгаа</i></b><b><i>. 1990-</i></b><b><i>ээд</i></b><b><i> </i></b><b><i>оныхон</i></b><b><i> </i></b><b><i>одоо</i></b><b><i> </i></b><b><i>л</i></b><b><i> </i></b><b><i>ид</i></b><b><i> </i></b><b><i>ү</i></b><b><i>ргэлжилсэн</i></b><b><i> </i></b><b><i>ү</i></b><b><i>гээр</i></b><b><i> </i></b><b><i>сайн</i></b><b><i> </i></b><b><i>зохиол</i></b><b><i> </i></b><b><i>туурвиж</i></b><b><i> </i></b><b><i>байх</i></b><b><i> </i></b><b><i>цаг</i></b><b><i> </i></b><b><i>болсон</i></b><b><i> </i></b><b><i>баймаар</i></b><b><i>?<br /></i></b>-Үргэлжилсэн үгийн зохиол бичиж байгаа хүн цөөхөн байгаа нь хоёр шалтгаантай байна уу гэж би боддог. Бидний урьд үеийнхэн байна. Зөвхөн роман бичсэн хүнийг дурьдвал, Б.Речин, Л.Түдэв, Ч.Лодойдамба гээд л хөвөрнө. 40-80 оны үед зохиол бүтээлээ туурвиж байсан хүмүүс роман сайн бичсэн. Тэдний араас, жишээлбэл, “Тунгалаг тамир”, “Хавар, намар”, “Босгон дээр” жүжгийн араас үргэлжилсэн үг бичнэ гэхээр сүрдээд байгаа юм. Бичиж болно л доо. Гэхдээ мундгуудын төвшинд хүргэнэ гэдэг хэцүү шүү дээ. Нөгөө талаар насны юм байх шиг байна. Залуу байхад сэтгэлийн хөдлөлөө хамгийн түрүүнд шүлгээр илэрхийлдэг. Тэр утгаараа яруу найргийг сайн бичдэг. Хэрвээ хүн уран зохиолын авьяас байгаад, утга зохиолын зөв төвшнөөрөө боловсроод явчихвал нас ирэхэд ямар ч том үргэлжилсэн үгийн зохиолыг бичиж болох байх аа.<br /><b><i>-Энэ жилийн “Болор цом” наадам Архангай аймагт болно. Мэдээж оролцох л байлг</i></b><b><i>ү</i></b><b><i>й</i></b><b><i>?<br /></i></b>-Оролцоно гэж бодож байгаа. Шүлгээ өгчихсөн байгаа. Хэдийгээр “Болор цом”-ыг хүмүүс, яруу найрагчид хүртэл муу хэлдэг ч өөрсдөө оролцож, шүлгээ унших дуртай л байдаг шүү дээ. Яагаад “Болор цом”, “Мөнгөн цом” зэрэг наадмууд зохиолч, уншигчийн холбодог гүүр болдог. Өнөөгийн цахимжсан, мэдээлэлжсэн энэ нийгэмд нэг орон суугаад, тэр олон найрагчийн шүлгийг нэг дор сонсоно гэдэг өөрөө өөр ертөнц байдаг.<br /><b><i>-1990-ээд оныхноос олонд танигдсан найрагч нэлээд хэд байдаг. Тэр дундаа цом авааг</i></b><b><i>ү</i></b><b><i>й</i></b><b><i> </i></b><b><i>ү</i></b><b><i>лдэж</i></b><b><i> </i></b><b><i>байгаа</i></b><b><i> </i></b><b><i>нь</i></b><b><i> </i></b><b><i>бараг</i></b><b><i> </i></b><b><i>та</i></b><b><i> </i></b><b><i>байх</i></b><b><i> </i></b><b><i>ш</i></b><b><i>үү</i></b><b><i>?<br /></i></b>-Манайхан дотроо одоо тэр л авах болсон гэж боддог. Түүнийгээ олон түмэнд ярьчихдаг. Түүнээс нь болж цомыг санаатай нэг хүнд өгдөг юм шиг ойлголт төрүүлчихдэг. Нөгөө талаар манай утга зохиолынхон ч дотроо өөрсдөө будилуулдаг юм бий. Гэхдээ манай 90-ээд оныхон дотор цом авах хэмжээний олон сайхан найрагчид байгаа. Энэ жилийн “Болор цом” 90-ээд оныхноос цааш хэтрэхгүй л болов уу гэж бодож байна.<br /><b><i>-Та боддог уу, “одоо л би авах болсон доо” гэж. Х</i></b><b><i>ү</i></b><b><i>н</i></b><b><i> </i></b><b><i>б</i></b><b><i>ү</i></b><b><i>р</i></b><b><i> </i></b><b><i>өө</i></b><b><i>рийг</i></b><b><i>өө</i></b><b><i> </i></b><b><i>ү</i></b><b><i>нэлж</i></b><b><i>, </i></b><b><i>д</i></b><b><i>ү</i></b><b><i>гнэдэг</i></b><b><i> </i></b><b><i>ш</i></b><b><i>үү</i></b><b><i> </i></b><b><i>дээ</i></b><b><i>?<br /></i></b>-Би тайзны, уншлагын яруу найрагч биш. Миний ном гарсан байхад хүмүүс шүлгийг маань уншаад хайрлаад байдаг. Өөрөө гараад шүлгээ уншихаараа хүмүүст хүргэдэггүй юм. Би хүнд шүлэг хүргэдэг хүн биш юм билээ. Тэр байтугай “Болор цом”-д шүлэг уншдаг хэв маяг хүртэл тогтоод байна. Тийм юм надад байдаггүй. Тэр утгаараа би цомын шүлэгч биш. Гэхдээ өөрийнхөө чадлаар л шүлгээ уншдаг. Ороод сурчихсан учраас орохгүй байж чаддаггүй юм. Гэхдээ би өөрийгөө цом авна гэж бодохгүй байна.<br /><b><i>-Н</i></b><b><i>ө</i></b><b><i>г</i></b><b><i>өө</i></b><b><i> </i></b><b><i>уралдаад</i></b><b><i> </i></b><b><i>сурчихсан</i></b><b><i> </i></b><b><i>морь</i></b><b><i> </i></b><b><i>гэдэг</i></b><b><i> </i></b><b><i>шиг</i></b><b><i> </i></b><b><i>байх</i></b><b><i> </i></b><b><i>нь</i></b><b><i> </i></b><b><i>л</i></b><b><i> </i></b><b><i>дээ</i></b><b><i>?<br /></i></b>-Анх бид уралдах гэж очдог байлаа. Үнэхээр би авчих юм шиг санагдаж, уралддаг байлаа. Харин одоо бол цом авах гэж, уралдах гэж очдогоо болисон. Харин “Болор цом”-д тэр шүлгээ уншчих юмсан, энэ шүлгээ хүнд хүргэх юмсан гэж очдог. Манай үеийнхэн цом авахгүй байж болно. Гэхдээ бидний шүлгээр “Болор цом” дутдаг байхгүй юу. Тэнд А.Эрдэнэ-Очир уянгын шүлгээ, Ц.Бавуудорж сайхан монгол шүлгүүдээ, Ц.Хулан эрэмгий найргаа уншиж байх ёстой. Мөөжиг тэр зөөлөн шүлгүүдээ хүмүүст хүргэж байх хэрэгтэй. Бид унших ёстой, тэр шүлгүүдээр цом дутдаг юм. Тийм учраас шүлгээ уншина аа.<o:p></o:p></p> <p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; "><o:p> </o:p></p> <p class="MsoNormal" align="right" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: right; "><b><i>Ярилцсан: Н.Пунцагболд</i></b><o:p></o:p></p> <p class="MsoNormal"><span style="line-height: 115%; "><o:p> </o:p></span></p></span></span></div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-38678271422514437082011-12-01T19:01:00.000-08:002011-12-01T19:11:37.516-08:00«МОНЦАМЭ» үндэсний мэдээллийн агентлаг<div align="justify"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><a href="http://www.montsame.mn/index.php">Нүүр</a><a href="http://www.montsame.mn/index.php?com=category&id=6">Соёл урлаг</a></span></div><br /><div align="center"><span style="font-family:times new roman;font-size:180%;color:#000099;"><strong>Д.НАЦАГДОРЖИЙН НЭРЭМЖИТ ШАГНАЛ ГАРДУУЛАВ </strong></span></div><br /><div align="center"><strong><span style="font-family:Times New Roman;font-size:180%;"></span></strong></div><br /><div align="justify"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><span style="color:#000099;">Их зохиолч Д.Нацагдоржийн мэндэлсэн өдөр энэ сарын 16-нд тохиож, түүний нэрэмжит шагналтнууд тодорлоо. Хоёр жилд нэг удаа олгодог энэхүү шагналыг нэг удаад гурав хүртэлх хүнд олгодог журамтай ч энэ жил их зохиолчийн мэндэлсний 105 жилийн ой тохиож буй тул 11 хүнийг шагнаж, шагналын хур буулгажээ. Шагналд нийт 40 орчим уран бүтээлчид утга зохиолын бүтээлүүдээрээ өрсөлдсөнөөс эрдэмтэн зохиолч Л.Дашням “Цөллөг”, “Зуны цас”, “Бор дэвтэр”, “Есүхэй баатар”, хэл шинжлэлийн ухааны доктор Б.Магсаржав “XX зууны жараад оны монгол шүлгийн туурвил зүйн зарим онцлог”, Х.Сүглэгмаа “Очирбатын Дашбалбар” судалгаа шинжилгээний бүтээлээрээ, орчуулагч О.Чинбаяр Г.Маркесийн “Хурандаад хэн ч бичихгүй”, О.Уайльдын “Дориан Грейн хөрөг”, Ж.Жойсын “Үлисс” орчуулгын бүтээлээрээ хүртлээ. Харин хүүхдийн зохиолын төрөлд Д.Батжаргал “Хүүхэд багачуудын хөгжөөнт ном”, шог хошин зохиолын төрөлд До.Цэнджав “Хүлээх өрөөний эзэгтэй” хошин роман, яруу найргийн төрөлд Х.Чилаажав “Хуучин ертөнцийн шинэ зам”, Б.Галсансүх “Бурханд өгөх зөвлөгөө” пост панк шүлгээрээ, Б.Ичинхорлоо “Чинад хязгаарт хүрэхүй”, П.Нямлхагва “Алтан хагсуурга” яруу найргийн номоороо их зохиолчийн нэрэмжит шагнал хүртэв. Шагналыг БСШУЯ-ны дэд сайд Ч.Куланда, Соёл урлагийн хорооны дарга, Ардын уран зохиолч Б.Лхагвасүрэн нар гардуулан өглөө. </span></span></div><br /><div align="justify"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000099;"></span></div><br /><div align="right"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#000099;">Ч.Содномдорж</span> </div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-40931694228320211522011-11-22T21:29:00.000-08:002011-11-23T17:48:11.267-08:00«Үндэсний шуудан» сонин /2011.11.21 №270 (1294)/<div align="center"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><span style="font-size:180%;"><span style="color:#990000;"><strong>Х.СҮГЛЭГМАА: Өөрийнхөөрөө байхгүй бол цаг үетэйгээ хамт дуус</strong>на</span></span></span></div><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><span style="font-size:180%;"><br /><br /><div align="center"></span><em><span style="color:#990000;"><strong>Энэ удаа “Яагаад” буландаа яруу найрагч Х.Сүглэгмааг урьлаа. Тэрээр өнгөрсөн долоо хоногт Нацагдоржийн нэрэмжит утга зохиолын дээд шагналыг хүртсэн юм.</strong></span> </em><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5678060117463096962" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 372px; CURSOR: hand; HEIGHT: 264px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMOcZJeL8_Lh3MdIyz_eHzmZMrX_YZfIrUy50cCcAPt2aiNY-fG27if5JtLjnwHn88A_vaAU6r1mmidH1i8aCg4QqG5aYrTCtTuES1knF7fcXhRfYJ2j3pEvtShEFaQ9r1JilIXjpAXAjC/s400/Scan0002.jpg" border="0" /></div><br /><p align="justify"><span style="color:#660000;"><strong>-Та яруу найргийн шинэ номоо яагаад «Нүүдэл» гэж нэрлэх болов?<br /></strong>Миний «Нүүдэл» гээд нэлээн эртний шүлэг байдаг юм. Хүмүүс их дуртай. Соёл яруу найргийн академийн надад олгосон шагналын авардсан дээр “Нүүдэл”, “Талын хөх салхи”, “Ноён гэгээнд бичсэн захидал шүлэг” зэрэг монголын уламжлалт сэтгэлгээний яруу найргийг хөгжүүлж байгаад чинь энэхүү шагналыг олгож байна гэж бичсэн байдаг юм. Миний найзуудын надад бэлэглэсэн “Нүүдэл” нэртэй уран зураг, уран бичлэг байдаг. Энэ шүлэг намайг илэрхийлэх бас нэг онцлогтой шиг байгаа юм. Номоо яг ингэж нэрлэнэ гэж бодоогүй, зүгээр л шүлгүүдээ эмхтгээд ардын уран зохиолч Д.Цоодол ахад аваачаад өгсөн. Тэрээр номын өмнөх үгийг бичээд “Шинэ нутаг үзэгчийн тэмдэглэл буюу үүдэн үг” гэсэн нэртэй өмнөх үг бичсэн байсан. Ингээд л энэ номын нэр санамсаргүй л «Нүүдэл» болсон доо.<br /></span><span style="color:#660000;"><strong>-Таныг нэгэн утга зохиол шүүмжлэгч “Цаг хугацаанаас ангид оршигч” гэж бичсэн байсан. Өөрөө яагаад их чимээгүй, өөрийнхөөрөө, бас этгээд зожигдуу байдаг юм бэ?<br /></strong>-Мэдэхгүй. Хүнээс зожиг ганцаараа байх гээд зөрүүдлээд байгаа юм алга. Харин аль ч цаг үед өөрийнхөөрөө байсан нь бол үнэн. Энэ цаг үеийн юм юманд би дасах идээшихдээ тааруу хүн л дээ. Тэр нь тэгж мэдрэгдсэн хэрэг. Угаасаа энэ амьдралд чинь өөрийнхөөрөө, өөрийнхөө дотоод тэр мөн чанараа өнгөлж зүлгэж амьдарч байж л, өөрийн онцлогтой уран бүтээл хийнэ шүү дээ. Тэгэхгүй бол цаг үетэйгээ хамт дуусна. Цаг хугацаа миний дэргэд орших уу, би цаг хугацааны дэргэд орших уу, үүнд л хариулт нь байгаа байх гэж бодож байна.<br /></span><span style="color:#660000;"><strong>-Монголын эмэгтэй яруу найрагчдын СD, яруу найргийн түүвэр англи хэлээр гарсан гэсэн. Энэ талаараа яагаад мэдээлэхгүй чимээгүй байгаад байна вэ?<br /></strong>Энэ бол бүсгүйчүүдийн зан юм даа. Английн нэртэй яруу найрагч эмэгтэй Рут Коллагений орчуулгаар Ш.Дулмаа, Г.Мөнхцэцэг, Ц.Оюундарь бидний шүлэг СD болж гарсан. Энэ эмэгтэй 2010 онд мөн бидний шүлгийг “Echoes from the steppe” нэртэйгээр орчуулж, Английн “Arts council England” байгууллагаас ном болгож 2010 онд хэвлүүлсэн юм. Англид англи хэлээр гарч байгаа яруу найргийн түүвэр гэдэг утгаараа сайхан ном болсон байна.<br /></span><span style="color:#660000;"><strong>-Яагаад буддын уран зохиолын талаар түлхүү судалдаг юм бэ?<br /></strong>Хүний тухай, хүний дотоод зан чанар гүн ухааны талаар бичсэн байдаг болохоор нь буддын уран зохиолд татагддаг. Сая буддын гүн ухааны хоёр гурван зохиол уншлаа. Одоо мөн улааны урсгалын гол төлөөлөгч Данзанравжаа, шарын урсгалын гол төлөөлөгч Агваанхайдав хоёрын хэдэн зохиолыг тулгаж шүүж уншиж байна. Намар ерөнхийдөө унших, тогтвортой сууж үзэх юмаа барьж авбал бүтээмж нь дээр юм шиг санагддаг. Тэгээд аяндаа бичих гээд хөндүүрлээд ирнэ дээ. Тийм хөндүүр үедээ бичиж хийсэн юм арай өөр байдаг.</span></span></p>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-80231445233308428592011-11-21T00:34:00.000-08:002011-11-21T00:45:25.069-08:00«Улаанбаатар таймс» 2011-11-21 195676<div align="center"><strong><span style="font-size:130%;"><span style="color:#000066;">Д.Нацагдоржийн нэрэмжит шагналтнууд тодров<br />«Улаанбаатар таймс» 2011-11-21 16:04:04 , Мэдээний дугаар: #1195676<br /></span></span></strong></div><br /><div align="justify"><span style="font-family:times new roman;font-size:100%;color:#000099;">Монголын орчин цагийн утга зохиолыг үндэслэгч их зохиолч Д.Нацагдоржийн мэндэлсэн өдөрт зориулж, түүний нэрэмжит шагналтнуудыг тодрууллаа. Хоёр жилд нэг удаа олгодог энэхүү шагналыг нэг удаад гурав хүртэлх хүнд олгодог журамтай ч энэ жил их зохиолчийн мэндэлсний 105 жилийн ой тохиож буй тул 11 хүнийг шагнажээ.<br />Шагналд нийт 40 орчим уран бүтээлчид утга зохиолын бүтээлүүдээрээ өрсөлдсөнөөс эрдэмтэн зохиолч Л.Дашням "Цөллөг", "Зуны цас", "Бор дэвтэр", "Есүхэй баатар", хэл шинжлэлийн ухааны доктор Б.Магсаржав "XX зууны жараад оны монгол шүлгийн туурвил зүйн зарим онцлог", Х.Сүглэгмаа "Очирбатын Дашбалбар" судалгаа шинжилгээний бүтээлээрээ, орчуулагч О.Чинбаяр Г.Маркесийн "Хурандаад хэн ч бичихгүй", О.Уайльдын "Дориан Грейн хөрөг", Ж.Жойсын "Үлисс" орчуулгын бүтээлээрээ хүртсэн юм.<br />Харин хүүхдийн зохиолын төрөлд Д.Батжаргал ''Хүүхэд багачуудын хөгжөөнт ном", шог хошин зохиолын төрөлд Ш.Цэнджав "Хүлээх өрөөний эзэгтэй" хошин роман, яруу найргийн төрөлд Х.Чилаажав "Хуучин ертөнцийн шинэ зам", Б.Галсансүх "Бурханд өгөх зөвлөгөө" пост панк шүлгээрээ, Б.Ичинхорлоо "Чинад хязгаарт хүрэхүй", П.Нямлхагва ''Алтан хагсуурга" яруу найргийн номоороо тус тус их зохиолчийн нэрэмжит шагналыг хүртсэн юм.</span></div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-6842098022426913182011-11-17T23:06:00.000-08:002011-11-17T23:12:24.363-08:00ӨНӨӨДӨР СОНИНЫ ШИНЭ ДУГААРТ 2011,11,18<div align="center"><span style="font-family:arial;font-size:180%;">Д.Нацагдоржийн нэрэмжит шагналтнууд тодров</span></div><span style="font-family:arial;"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5676229549938665346" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 192px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiqqgAqKF1GX8q8pHKSH9BwlwswtBxceMn7WfzgJr1Oed4XiS4YzoFhtJC9iqzgKg390HWVTpcUrPcEZt0V9oAmDpL_egoNLMu83s35aDe_cJMxI3VUC7XU-eQYW2g-cCvO0OERjW2yLuGU/s400/385998_261883290526467_100001143937468_714735_1317883021_n.jpg" border="0" />
<br />
<br />Их зохиолч Д.Нацагдоржийн мэндэлсэн өдөр өчигдөр тохиож, түүний нэрэмжит шагналтнуудыг тодрууллаа. Хоёр жилд нэг удаа олгодог уг шагналд 40 гаруй уран бүтээлч бүтээлээ сойсноос Б.Ичинхорлоо “Чинад хязгаарт хүрэхүй”, Х.Чилаажав “Хуучин ертөнцийн шинэ зам”, П.Нямлхагва “Алтан хагсуурга”, Б.Галсансүх “Бурханд өгөх зөвлөгөө”, Ш.Цэнд-Аюуш “Хүлээх өрөөний эзэгтэй”, Д.Батжаргал “Хүүхэд багачуудын хөгжөөнт ном”, Л.Дашням “Зуны цас”, “Цөллөг”, “Есүхэй баатар”, “Бор дэвтэр”, Б.Магсаржав “ХХ зууны жараад оны монгол шүлгийн туурвил зүйн зарим онцлог”, Х.Сүг лэгмаа “Очирбатын Дашбалбар” (судалгааны бүтээл), ардын жүжигчин, найруулагч Г.Жигжидсүрэн “Их Нацагдорж” (ки но зохиол), орчуулагч О.Чинбаяр Г.Маркесын “Хурандаад хэн ч бичихгүй”, О.Уайльдын “Дориан Грейн хөрөг”, Ж.Жой сын “Үлисс” (орчуулгын бүтээл) зэрэг бүтээлээр их зохиолчийн нэрэмжит шагналыг хүртэв. БСШУны дэд сайд Ч.Куланда, Соёл урлагийн хорооны дарга Б.Лхагвасүрэн нар Нацагдоржийн нэрэмжит шагналтнуудад шагналыг нь гардууллаа.
<br />
<br />
<br />Х.УЯНГА </span>
<br /></span>
<br />........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-58073705588969158592011-07-03T21:30:00.000-07:002011-07-03T22:00:01.917-07:00ӨНӨӨДӨР сонин 2011.06.24 Баасан №146 (4310)<div align="center"><span style="font-size:180%;"><span style="font-family:times new roman;"><span style="color:#000066;"><strong>МАРГААШ МӨД УНТАХГҮЙ НЬ, </strong></span></span><br /></span></div><br /><div align="center"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><span style="color:#000066;"><strong><span style="font-size:180%;">МОНГОЛЫН ЯРУУ НАЙРГИЙН ИХ <span style="color:#990000;">НҮҮДЭЛ</span>...<br /></span></div></strong></span></span><br /><br /><div align="justify"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><span style="color:#000066;">“Шүлгийн нэхэл”-тэй орчлонд яруу сайхны эрэл олзтой яваа Сүглэг бүсгүйтэй сүж барилдан элэгсээд багагүй хугацаа өнгөрчээ. Түүний шүлгүүд уянгалаг, дотоод аялгуутай, энгийн үйл явдал, үйлдэл <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgfOMcMhkMt4LANaBgXEY86kl8byauvsPi_lw2txpU12ovXanx_o2I0_567uCW11WXUwclYwbKYkwHSi3eehWQcGyjbpFux5nAq7sXhbiPaejioLuQVUmcn_YNYCU1t8vhMxWykjECVvZ3-/s1600/tseveendorj.JPG"></a>хөдөлгөөнийг энгийнээр нь эгшиглүүлэх хөг айзам дуурьсгана... Шүлгийн санаа, хэлбэр нь тогтсон загварыг эвдэхийг зорьж өөр өөрийн оршихуйн мөн чанараа олон таацна... Ингэж л үгийн донж нийцэл, сэрэхүйн торгон мэдрэмжээр биежүүлсэн ухаалаг сэтгэмж, уянга яруу, утга сүлж далавчилна... Бас, дүрслэлийн энгийн агаад хичээнгүй, тодорхой санаа тээсэн амин дууллаар залгамжилсанд уншихад урамтай, ухахад яруухан байдагаа, түүний шүлгүүд. Тухайлахад яруу найргийн нигүүлсэлээр нийгэм цаг үеийн араншинг зөөллөн буйг нь<br /></div></span></span><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5625356140386393282" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 240px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVaNvep9mB9tw0aiS3csx6prKl5ujJNN3TBr9b21GrzhyphenhyphenPT6EJpUIh8p2I_OqHhftdWo-bkmkGTszsG83i_vEz7ATQ0o0VA5tRQJk7jS9wpHk0n5aHdLqBO-qXWiIsh_jabLn1vmjQOXT-/s320/DSCN0336.JPG" border="0" /> <span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><span style="color:#000066;">“Жин үдийн наран бүтэн дугуйлж гардаг<br />Жижигхэн дулаахан эх орон минь<br />Жил жилийн баяр гунигийг тээсэн<br />Жирэмсэн ижий шиг эх орон минь ээ” гэж албан өрөөнийхөө тухай бичихдээ сав шимийн ертөнцийг энэ хойтод нь, эрэг гангын урсгалыг булаг шанданд нь үүцлэн цомойлгосон утгын хураалтаас харж болно. “Алаг баянгийн талд хуучилсан нь” шүлэгт хоорондоо ярилцаж буй уянгын баатруудын хүүрнэл өгүүлэмжийг шүлгийн сүүл, толгой холболт, айзам эгшгээр зохистой нийцүүлсэн нь зөвхөн түүний л урлан бүтээж чадах туурвилын онцлог юм. Энэ бүхэн сэдвийн олзлол, зохиомж, хэлний өгүүлэмжид гүнзгий нэвтэрсэн яруу найрагчийн боловсрол мэдлэгийн хүрээтэй холбоотой дотоод судлагдахуунд тооцогдох билээ.<br />“Дэргэд минь суугаад уйлав<br />Дэндүү их санасан гэнэ<br />Дэргэдээс минь босоод дуулав<br />Дэмий юунд даслаа гэнэ<br />Хажууд минь ирээд уйлав<br />Хачин их шаналсан гэнэ<br />Хажуугаас минь босоод дуулав<br />Хайраа юунд өглөө гэнэ”. Ийм л уянгатай энгийн хүүрнэл хайр сэтгэлийн сэдэв, агуулгад эгэл бясалгал, содон мэдрэмжээр яруусан солонгордог. Өнөөдөр амьдралын эгэл үнэнийг тэр чигээр нь буулгах эсэх талаар урлагийн бүх төрөлд эрэл хайгуул, шинэчлэл хийхийг эрмэлзэх болсон. Ялангуяа дэлгэцийн болон хүүрнэл зохиолын төрөлд. Бас сэтгэлгээний хийсвэрлэлийн хамгийн дээд хэлбэр болох яруу найрагт энэ бүр их хамааралтай үзэгдэл юм. Гэхдээ энэ шинэ эрэл хайгуул нь гоёж гоодсон хоосон дүрслэл, чамин ганган үгсийн цуглуулга болох хэнээрхэл, бие биенээ давтсан мухардалд хүргэх совинг бидэнд атгуулахаас өөрцгүй байна. Бичлэгийн хэв маягаас илүүтэй зохиолчийн төрмөл авъяас, тордмол туршлага энэ бүхэнд тодорхой хариулт өгч чадах бөгөөд хуучныг үгүйсгэсэн шинэ дэвхцэл шинэчлэл болдоггүйн адил энгийн үнэн гэнэн реализм биш билээ. Харин Х.Сүглэгмаа эгэл энгийн дотроос эрэл хайгуул үргэлжлүүлсэн нь зохиомжийн өвөрмөц тэлэлт, бичлэгийн мөнхийн тэмүүлэлтэй нь холбоотой бөгөөд дорнын уламжлалт гүн ухаан, дотоод сэрлийн үзүүр чангаасан шинэхэн бүтээлүүд 1990-ээд оны эхэн үеийн шүлгүүдээсээ ур ухааны хувьд тэлсэн нь сайны үзүүлэлт төдийгүй реалист шүлэг хичнээн олон хувилбар, урт замтайг баталгаажуулсаар байна гэж болно.<br />Шүлгийн санаа тодорхой агуулгагүй нь цаг мөчийн бэлгэдэл болсон оюун санааны үр шимийн үүднээс буруутгахын аргагүй ч яруу найрагчийн жинхэнэ шалгуур болсон томоохон төрөл болох найраглал, дуульд хүчээ үзэхэд буруудах юмгүй шүү. Хэд хэдэн шүлэгт нэгэн ижил зүйрлэл давтагдах (Алдуурсан унага шиг бодол) нь сэтгэмжийн тогтсон хэв маяг ч яруу найргийн бүтээлч эрэлд өөрөөр нөлөөлж, онцгойрон харагддаг гэмтэй билээ. Бас “алсарсан”, “алдалсан”, “амарлингуй” зэрэг үгс шүлгийн уянга, утга санаанд уран сайхны шинэ нээлт, өгүүлэмжийн төлөөлөл болж буй ч дүрслэлийн тодотголын хувьд давтагдаж үзэгддэг. Бүхэлдээ шүлгүүд нь уянга сэтгэлийн яруу найраг голлож шинэ эрэлхийлэл, гүн сэтгэмж цөөтэй, яруу туршилт, уянгын би баатрын дүрийн урлал багатай байна. Х.Сүглэгмаа дүрслэлийн эрэлхийлэлийг шүтээд шүлгийн санаа, үйл явдлын тайллыг гээгдүүлсэн сул талтай юм.<br />“Өнгөрсөн мөрөн дээрээс хоёуланг нь хардаг ч<br />Өсгий өлмий хоёр нэгэн дор гишгэдэггүй” гэсэн утга бүрхэг оновчгүй зүйрлэл л гэхэд хүний ул мөр цасан дээр үү, цаасан дээр үү гэдгээс үл хамааран явж өнгөрсөн гэсэн санааг шадын эхэнд голлосон нь хүчилж толгой холбосон алдаа хэмээн үзэхэд хүргэнэ. Яруу найрагч бүхэнд байх цаг мөчийн дүрслэлт буулгавар буюу санааны явцуурал ажиглагдах хэдий ч тэрбээр судлаач хүний хувьд уламжлалтай, утгын нарийн шүтэлцээтэй бичиж байна. Түүний шүлэгт “чиг зүггүй”, “уужуу дүүжүү” гэсэн сэтгэлийн хоёр туйлыг илтгэх үгс олонтаа тохиох давтамж нь найрагчийн аливаад хандах уулгамч үг, зан төлөвийнх нь төлөөлөл болон харагддаг. Сэтгэлээс ургасан бүрэгхэн санааны цухалзал МНТ гэх зэргийн чинад сэрэхүйн сонгодог зохиолын үндэс суурь болдог бөгөөд дахин давтан уншсан ч цаанаа л юм шингээстэй нь баригдаж, мэдрэгдэж, бас гүнзгийрээд байдгийг сануулах юун билээ. Энэ бол онгодоор бичсэн, эсхүл олон давтан зассандаа бус, аварга аваргаараа л төрдөгийн тод жишээ юм. Дотоод агуулга, амин сүнс зохиолд хэрхэн амьдарч, яаж үргэлжлэх вэ гэдэг зохиолчийн уран чадвартай холбоотой чанарын шаардлага юм, нэг талаасаа. Энэхүү сэтгэлгээний эрэлхийлэл нь<br />“Орд хэн барьсныг<br />Ор хэн шилснийг<br />Оймс хэн давхарласныг<br />Огт нүцгэн хэн гүйснийг” гэх мэтээр солонгоруулан улам л санаа давтаж ур мухардахад хүргэжээ.<br />Гүнзгий санаа, гүн ухааны агуулгатай “Хүн төрөлхтөн”, монгол шүлгийн бадаглал, эртний уран зохиолын санамж сэрэмжээр уламжлан бүтээсэн “Залбирал”, түүхийн улбаа, тэнүүн ухааны зангилаа бүхий “Харчин” зэрэг олон шүлэгт уянгын баатрын санаашрал, зөн совингийн эрхшээл тод яруусан бууж байна. Яруу найрагчдыг бүхэлд нь боловсрол мэдлэгээр тэтгэж бичдэг, ур ухаанаар чимж уянгалдаг, буруугийн хазгайгаар будантуулж бичдэг, утга учиргүй урсган тэмдэглэдэг, онгод авъяасаар халгиж бичдэг, оюун билгээр цалгиж дэвтэрлэдэг, онол хийрхэлээр оосорлож мугуйдалдаг гэсэн хэдхэн арга барилд ангилан үзэж болох бөгөөд эхний хоёрыг нь Х.Сүглэгмаагийн бичлэгийн өнгө аясанд бид хамааруулан үзэж байна. Учир нь “Монголоороо бичиж монголоороо үлдэхээ” тангарагласан аяс бардам зан, ааг омог бүхий яруу найрагтаа л үнэнч үлдэх ясны шүлэгчийн араншин совинтуулж өөрийгөө давтахгүй, өрөөлийн санаа сэдлээс ангид сэтгэж чадаж байна тэр. Түүнийхээр<br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhU-Iz3nALbCXlvNdSuIT1r8T_pRgMS68YhGIWD8rx1QoLmDMVnBmEqmrfy2TY9m13jZEd6FSaz9LL4HXCUEb8c5_nRIKiYAKc8UsZqJB-Z1M9IatsxoDXeyp3BfMk6o3iGAG-u5h6hUAFU/s1600/mongol+bichigtei+nuur.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5625350495194267266" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 197px; CURSOR: hand; HEIGHT: 263px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhU-Iz3nALbCXlvNdSuIT1r8T_pRgMS68YhGIWD8rx1QoLmDMVnBmEqmrfy2TY9m13jZEd6FSaz9LL4HXCUEb8c5_nRIKiYAKc8UsZqJB-Z1M9IatsxoDXeyp3BfMk6o3iGAG-u5h6hUAFU/s320/mongol+bichigtei+nuur.jpg" border="0" /></a>“Орчлон тэр чигээрээ нүүнэ<br />Одод сарны тухай анивалзан анивалзан дуулна<br />Очиж хэзээ ч үзээгүй наран зүг рүү шувууд ниснэ<br />Ойр байгаа бүхэн холдохын төлөө тэмцэн (э)” сэтгэлд нь хадааширч буй нь яруу найрагчийн сэтгэлийн дотоод цөн түрэлт, ертөнцийн мөнх бусыг зэрэгцүүлсэн гүн ухааны тайлал юм. Эрхэс тэнгэрт зэрэгцэн садансах одод сарны тухай анивалзан дуулахыг олж харна гэдэг, бас үргэлж тэндээ оршихгүйг олж таних нь яруу найрагчийн ховорхон төрмөл араншин. Бүр анивалзан анивалзан шүү. Энэ айзам яруу утгын яргалт Х.Сүглэгмаагийн шүлгийн дорно гэх уламжлалын шүтэн барилдлагыг, уран бүтээлийн аргын чөлөөт эрэлхийллийг улам бүр тодотгодог юм. Шинжлэх ухааны үүднээс уул ус мянган жил байрандаа оршиж, үлгэр жаргах чөлөөнд одод харвах нь батлагдахгүйн “үнэн” ч хийсвэр сэтгэмжээр зэрэгцүүлэн урлана гэдэг эртний утга зохиол судлалын үйлстэй нь холбоотой, мөнхүү бурханы шашины уран зохиолын сэдэв өгүүлэмжийн уламжлалыг нийгмийн араншинд идээшүүлсэн бүтээлч хандал болох нь<br />“Үхэл гэж байхгүй<br />Дүрсээ солихын л төдий юм<br />Үнэндээ нүгэл ч гэж байхгүй<br />Ариусахын л төдий юм” хэмээн үйлийн үр, мөн чанарыг эргэцүүлэн таньж буйгаас тодорч байна. Айл саахалтын Ёндон гуай<br />“Айлгаж хүүхдүүдэд ярьдаг<br />Атгаалжингаа дарахаар явчихаж” гэсэнд хүмүүний жам ёс, заяа тавиангийн эрхшээл, эргэх хүрдэнг гайхалтай урнаар төлөөлүүлсэн бол эл санаагаа зангитган<br />“Ирж байгаа бүхэнд буцахын шалтгаан буй<br />Ихэмсэг алсын тухай дууг тэд зохиодог<br />Буцаж байгаа бүхэнд ирэхийн шалтгаан буй<br />Бударч байхдаа л цасан хайлахын мөрөөсөлд автдаг” гэж учирлаж байна. Ингэж үзэгдэл юмсын дотоод зүй тогтол, учир шалтгааныг уянгын хэл, өргөн санаа, гүн ухааны агуулгаар баяжуулна гэдэг энэхүү шүлгийн дотоод амин сүнс, шид хутагтай холбоотой уран сайхны ололт билээ. Энэхүү зөөлөн сэтгэмж, хатуу үнэний гаргалгаа мэдээж Х.Сүглэгмаагийн оюун билигтэй холбогдох төдийгүй монголын яруу найргийн сэтгэлгээний ололт амжилтыг нэгэн айзмаар хөглөх учиртай байжээ.<br />“Үүл үүл нь нүүвчиг тэнгэрийн хаяа хүрэхгүй<br />Үнэний алтан харгуй тэндхийн тоосонд дарагдахгүй<br />Үе үеийг улираавч төрлийн хэлхээ алдуурахгүй<br />Үзтэл зуурдын орчлон үйлийн бошгоо халахгүй” (Ноён гэгээнд бичсэн захидал) гэх зэргээр шүлгийн санаа залгамж холбоотой, нөхөн гүйцээж давтан эгшиглэх уянгатай нь яруу найрагчийн сэтгэлийн урин дуудал, нууцлаг зожигрол бүхэн уусан шингэснийх юм. Төрсөн нутгийнхаа тухай дуу урлаж, эх орон, элгэн садныхаа тухай аялгуу бүтээн, эмзэг нас, хайр сэтгэлийн тухайтад шүлэг тэрлэн ганхасхийх эрхэмсэг ялдар бүсгүйн эрдмийн аян гэгээтэй, басхүү хүний сэтгэлийн дотоод хөдөлгөөн, жам ёсыг ухаарлаар яруусгаж, уянгаар жигүүрлэн гайхагдаж байна. Шилмэл шүлгийн дээж болсон энэхүү “Нүүдэл” (2011) ном монголын яруу найргийн ололт хөгжлийн нэгэн үзүүлэлт, сэтгэлгээний алсад нүүдэллэн урагшилж буйн томоохон илэрхийлэл болон сүндэрлэлээ. Цаг хугацааны дэргэд нь, бас өмнө нь бичиж чадах цаглашгүй авъяас мандтугай!<br />Маргааш мөд унтахгүй, монголын их яруу найраг нүүдэллэн айсуй...<br /></span></span><br /><br /><br /><div align="right"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><span style="color:#000066;"><em><strong>Д.Цэвээндорж (Утга зохиол судлагч)<br />2011.06.02</strong></em></span></span></div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-65495180730890723432011-07-03T20:41:00.000-07:002011-07-03T20:47:54.422-07:00Улаанбаатар таймс 2011,05,24 Мягмар. 100 (10443)<div align="center"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#993300;"><strong>Х.СҮГЛЭГМАА «НҮҮДЭЛ» ШИЛДЭГ ЯРУУ НАЙРГИЙН ТҮҮВРЭЭ ХЭВЛҮҮЛЛЭЭ</strong></span><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><br /></div><br /><div align="justify"><span style="color:#993300;">«Орхиж боломгүй хорин нас», «Буйд газрын шүлгүүд», <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjnK62WCCOLhj4vkRDxihmSMHDMKHtcs2too7FrbFCbkibleF6XcLXJzmzEnweYV9erXCjSA1MFE1fW5q9DP46UF0ZQ1dS8RtOVURjDSxTOGKMQ8-VHFTEVKw68GSiv2gfIw8HUDZjHBYo4/s1600/nuudel+nuur.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5625338022869463234" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 226px; CURSOR: hand; HEIGHT: 320px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjnK62WCCOLhj4vkRDxihmSMHDMKHtcs2too7FrbFCbkibleF6XcLXJzmzEnweYV9erXCjSA1MFE1fW5q9DP46UF0ZQ1dS8RtOVURjDSxTOGKMQ8-VHFTEVKw68GSiv2gfIw8HUDZjHBYo4/s320/nuudel+nuur.jpg" border="0" /></a>2010 онд «Цаг хугацааны дэргэд» яруу найргийн, «Монголын уран зохиол дахь үг зохиолын төрөл зүйл», «Халхын хуульч хэмээх цэцэн Сандаг», «Очирбатын Дашбалбар» судалгааны номууд, Хятадын монголч эрдэмтэн Ван Мандугаагийн «Монголын орчин үеийн уран зохиолын судлал шүүмжлэлийн хураангуй», Хятадын монголч эрдэмтэн Ч.Хишигтогтохын «Монголын эртний утга зохиолын шинэ судлал» хөрвүүлгийн номуудыг тус тус хэвлүүлж уншигч олны танил болсон яруу найрагч Хургаагийн Сүглэгмаа өнөөдөр «Нүүдэл» хэмээх 20 хэвлэлийн хуудас түүвэр зохиолоо уншигчдын гар дээр хүргэлээ. Яруу найрагчийн шинэ номын редактораар Монгол улсын Ардын уран зохиолч, Төрийн шагналт яруу найрагч Дөнгөтийн Цоодол, номын зураачаар МУ-ын соёлын гавьяат зүтгэлтэн Ж.Саруулбуян, С.Төгс-Оюун нар ажиллажээ.<br />Х.Сүглэгмаа 1992 оны “Найргийн даага” яруу найргийн наадам, 1993 оны “Алтан бийр” яруу найргийн наадам, “Оюухай яруу найргийн наадам”, “Болор цом” яруу найргийн наадмуудаас шагнал хүртэж, 2003 оны “Мөнгөн цом” яруу найргийн наадмын тэргүүн шагнал, 2004 онд МҮЧЗХ-ны оны шагнал, 2006 онд дэлхийн яруу найргийн “Алтан дигваранз” наадмын тэргүүн шагнал, 2009 онд оны шилдэг уран бүтээл шалгаруулах “Алтан-Өд-2009” наадмын тэргүүн шагнал тус тус хүртэж байсан манай шилдэг яруу найрагчдын нэг юм.<br /></div></span><br /><div align="justify"><span style="color:#993300;">Х.Алтаа </span></span></div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-18448300787775568592011-06-16T00:47:00.000-07:002011-06-16T00:57:41.180-07:00Хэлбичгийн ухааны доктор (Ph.D), дэд профессор Хургаагийн Сүглэгмаа<div align="center"><span style="font-family:times new roman;"><strong><span style="font-size:130%;">ЗАМБА ТИВИЙН НАРАН ДОР</span></strong></span><br /></div><br /><div align="justify"><span style="font-family:times new roman;"><span style="font-size:130%;">“Аав маань морьд гарахаар явахад бидэнд “Цээжний хэдтэй гараарай” гэдэгсэн” хэмээн С.Оюунчимэг эгч нэгэнтээ «Бурхдад өргөх дуун зул» номондоо бичсэн юм. Морьд эргэжээ. Үнэхээр монголын шинэ үеийн уран зохиолын цээжинд эргэсэн морьдын дунд охин нь «Цайны дээж», «Талын монгол аялгуу», «Наран зүг», «Бурхдад өргөх дуун зул» номоороо “Талын монгол айл”, “Хан шувуу”, “Гэргий” зэрэг нийтийн дууны олон сайхан сонгодог бүтээлүүдээрээ барианы газраас хэнд ч танигдахаар тодрон тодрон айсуй.<br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjGS3NRxfUW-fX8gxjWvtyRbU1jxyG9FOEwf4i8Rz1WyV8hVVGhyVEIBUT5yudu7LjTLcNavTpNAIESgh-U4WH5GTVXHf-00UArUiyNhzMT6k8yZCRf1Mj0UJQLa9jvpHeC7M-wI9NDK27/s1600/Oyuncimeg.JPG"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5618723451270239426" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 240px; CURSOR: hand; HEIGHT: 320px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjGS3NRxfUW-fX8gxjWvtyRbU1jxyG9FOEwf4i8Rz1WyV8hVVGhyVEIBUT5yudu7LjTLcNavTpNAIESgh-U4WH5GTVXHf-00UArUiyNhzMT6k8yZCRf1Mj0UJQLa9jvpHeC7M-wI9NDK27/s320/Oyuncimeg.JPG" border="0" /></a>Өвлийн дунд сарын бүүдгэрхэн өглөө ажилдаа гарах гэж байтал эртээ утас дуугарлаа. Сүрэнгийн Оюунчимэг. Өнөөдөр бурхан багшийн их дүйчин өдөр шүү дээ, Хоёулаа нэг уулзая гэнэ. Ингээд надад өдрийн сайныг тохиолдуулан шинэ номынхоо сүүн цацлыг өргүүлэх хүсэлтэйгээ хэлж байна. Аргагүй л буянтай айлын бузгай охин гэдэг нь юм юмнаас нь харагдана. Би ч хэрэндээ сүрдээд “үгүй та өчнөөн сайхан багш нартай хүн…” гэтэл “Би бодож байгаад шийдсэн юм. Чи нэг үзээдэх” гэнэ. Угийн шударгуу чанга эрхэмсэг эмэгтэй л дээ.<br />Түүний өгүүллэг, нийтлэл, эссээ, бодролын шинэ номыг уншиж, ёстой л “бугын дуунаар сэрдэг” Булган хангай нутгаар нь бууж мордоод ирсэн лугаа сайхан боллоо. Сайн хүний сайхан сэтгэлээс ургасан ном гэж энэ дээ. Би ганц л юм бодлоо. Энэ ном аль болох хурдан хүмүүсийн гар дээр очоосой, аль болох олон хүн олж уншаасай гэж сэтгэлдээ яарч сууна. Бид өнөөдөр шинжлэх ухаан техникийн ололт амжилтыг дээшлүүлж байна, мэдээлэл технологийн эрин зууныг бүтээж байна, дэлхийн улс үндэстнүүд глобальчлалын эрин зуунд шилжлээ гэх зэрэг чих нүдээр тасласан холын юм ярьж нэгнийхээ мөрөн дээр байтугай толгой дээр гишгэчих шахан дээр дороо орж, хаалгаа байтугай сэтгэлдээ цоож цуурга зүүх нь холгүй, хананыхаа цаадахь айлын нэрийг хэлж, зүсийг зүслэхгүй ажин түжин амьдарч сууна. Энэ цаг биднээс юу юуг минь салгаж одоод, бас оронд нь юу юуг авч ирээд өгчих вэ дээ,мэдэхгүй.<br />Шинэ номын нэр «Замба тивийн наран дор». Бидний төрөх, өсөх, өтлөх, үхэх, жаргах зовох, уйлах дуулах, ирэх буцахын мянга мянган шижим гагц энэ замба тивийн наран дор л аж. Ямар энгийн үнэн, ямар энгийн гоо сайхан ертөнцийг бүтээгээ вэ, энэ номонд. Орчлонгийн чөлөө учралаар тохиосон нэгэн насны минь амьдралыг өдөр шөнө хэмээх хар цагаан хоёр хулгана нэг нэгээр нь зөөж оддог гэнэм. Бид яаж амьдрах нь биш хэн байсанд л хэргийн учир тохионо шүү.<br />Өвөөгийнхөө нуруунд үүрүүлээд хөвөнтэй дээлнийх нь гаднаас үлээн “дулаахан байгаа биз” гэж эрхлэн яваа энхрийхэн, намрын халуун өдрүүдэд эмнэлэгт хэвтсэн ээжийнхээ шаалин алчуураар хэд хоногтоо л гангарсан поодгорхон, сүүн тасгийн норм биелүүлэх гэж зүтгэж байгаа аав ээждээ үүрийн торон жирэнгээр босон үдшийн бүрий хүртэл гэрт гадаахыг хамжилцсан хэрсүүхэн, зэргэлдээ суманд охин дүүтэйгээ өрх ам толгойлон сууж, тракторын жолооч танихгүй “загзгар” хүнийг гуйж хэвийн боовоо хийлгүүлээд, шинийн нэгний өглөө өөрөө хоймроо гарч суугаад дүүтэйгээ золгуут хийж, дотуур байрны найз нараа авчраад “нижгэр” цагаалсан хэвлүүхэн охин бол “Аргалчин бага нас”, “Манай нутгаар яваад ирсэн эрхмийн яриа”, “Алтан үнэмлэх”, “Зургийн хуар шиг Жаргалант минь”, “Нарны садан” тэргүүтэй нийтлэлүүдийн гол баатар эдүгээгийн яруу найрагч зохиолч С.Оюунчимэгийн өөрийнх нь бага нас юм. Өөрт нь таарсан хөөрхөн шээзгий хийж өгөөд аргалд дагуулан аль холын аргалыг түүлгэх гэж учирлан явахдаа ижий нь эх орон гэдэг Бумбатаас нь, Догзонгийн өвөлжөөнөөс нь эхэлдэг гэдгийг ойлгуулсан бол амттанаар угжиж, өнгөтнийг өмсгөж, алган дээрээ бөмбөрүүлсэн ааваасаа, эмээ,өвгөн аав, буурай нараасаа тэр хүнийг хайрлахын ухаанд өлгийдүүлж, амьдрал жаргалын амт нь бусдад хайр түгээхийн хишиг юм гэж ухаарсан хэрэг.<br />“…Тэр хоёр хөхрөөд л, би хархүү хаанаас олох вэ, энэ Цогтоо үргэлж нусаа чирч явдаг бүтэхгүй ээ, Батсуурь бид хоёр төрөл юм болохгүй ээ, сумын төвийн хэд мал мэдэхгүй…Ээж бас л Цэвээн гуайд бэлгээ өгөөч, айлчин чинь явах нь гэв. Би бүүр өгөх юмгүйдээд, торгонд өлгийдөөд тавьсан чулуун хүүхдээ авч өгөөд энийг өсгөөд аваарай. Морь малаа бариулж байхгүй юу гэв. Тэр хоёр бүүр нэг хачин сэтгэлээсээ инээлдсээр миний тоглоомоос буцлаа” хэмээн “Манай нутгаар яваад ирсэн эрхмийн яриа” нийтлэл дэх чулуун гэр бариад айл гэр болж тоглож байсан бага насных нь дурсамжид гарна. Оюунаа эгчтэй хааяа уулзаад өнгөрөхөд, мөн нутаг орноор нь хамт явж сууж байхад хүнд аль байдгаа өгч байж нэг санаа нь амарна. Энэ сайхан өгөөмөр зан түүний амьдрал жаргалын эх булаг нь, бусдыг хайрлаж өөрийгөө хайрлуулахын их ухаан нь тэр томоогүй багадаа тоглоомон гэрт нь айлчилж ирсэн ээжийнхээ найз хүүхэнд өгөх юм олдохгүй, “өлгийтэй хүүхдээ” өр харамгүй өгөөд явуулж байгаа нялх багын сэтгэлд нь дэлгэрсэн хайрын үр юм. Та энэ номноос монгол түмний их ухаан, жудаг ёсыг хормойлсон “Өвгөн нүүдэл”, “Салхины эргүүлэг”, “Улаан ямаат”, залуу нас хайр сэтгэлийн нандин дурсамж тээсэн “Аальгүйхэн 37 нас минь”, “Цомбон туурайт”, монгол төрийн түүхэн хүн Чин ван Ханддоржийн амьдрал намтраас сэдэвлэсэн “Үрээрээ төлсөн нөхөөс” зэрэг жинхэнэ Булган хангайн хөрсөнд соёолсон нугын цэцэг шиг анхилам үнэрт, нуугьсан намрын айраг шиг уруул чимчигнүүлсэн монгол өгүүллэгүүдийг амтархан унших болно.<br />“Сүрэнгийн охин уу шээзгий савраа орхиод суу” хэмээсэн нутгийн сайхан сэтгэлтэй жолоочоор хүргүүлэн, Хишиг-Өндөрийн сургуульд сурахаар явахад ижий нь “за ор дэр ч яахав, ширээний булан л олоод суугаад авбал болох нь тэр” гэж байсан юм. Охиноо л сургууль бараадуулахсан гэх Ижийнхээ хүслийг өнөөдөр тэрээр биелүүлжээ. Зохиолч яруу найрагч Оюунчимэг эгч, сандрахдаа хөдөө шээзгий савраа тавьж орхиод сургуульд явсан тухайгаа хожим нь ”Ижийдээ шээзгийтэй аргалыг нь дүүргээд орхих ухаан дутсан” гэж ха</span></span><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;">руусал тээн өгүүлсэн байдаг юм. Үгүй дээ, та ижийнхээ шээзгийг ухаарлын үрээр дүүргэж зуун зууны хүн төрөлхтний сэтгэлийн галыг бадрааж суугаа буянтай охин шүү гэж номын босго мялаах сүүн цацалдаа шившин залбирч өргөе. Өвөг дээдсийн чинь буян хишиг хурсан монголын их газар шороо уул усан таны «Замба тивийн наран дор» өнө үүрд орших болтугай.<br />Лусын гэрэлт бумба тэвэрч, уул усныхаа зүүдийг хормойлсон домгийн гэрэлт охины аяны харгуйг мялааж сүүн цагаан сэтгэлийн цацал өргөв.</span></div><br /><p align="right"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;">Хэлбичгийн ухааны доктор (Ph.D), дэд профессор<br />МҮЧЗХ-ны шагналт яруу найрагч<br />Хургаагийн Сүглэгмаа</span></p><br /><p align="right"><span style="font-size:130%;color:#000099;">С.Оюунчимэг «ЗАМБА ТИВИЙН НАРАН ДОР» номоос</span> </p>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-81211685888966912872011-06-12T19:06:00.000-07:002011-06-12T19:09:52.023-07:00Х.Сүглэгмаа «Цаг хугацааны дэргэд» номоос<div align="center"><span style="color:#330000;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><strong>ХАРЧИН</strong></span></span></div><br /><div align="right"><span style="color:#330000;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;">Жагдалын Лхагвад</span></span></div><br /><div align="left"><span style="color:#330000;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;">Алтайн цагаан салхинаас харамлаж татсан<br />Асурийн цагаан хэрмийг нь давж нүүв<br />Аргалын утаагаа үнэрлэж тэмцэв<br />Амилангуйн хөх говийг хөндлөн туучиж<br />Ачаа хөсөг жингийн цуваагаа хөтөлж эргэв<br />Агь гангын тоосоор баримжаалж ирэв<br /><br />Харь улсаас тасдаж авчраад<br />Харуул өртөөг залга гэж тушаав<br />Халх дөрөв шавь тавыг түшүүлж<br />Харчин нэрээр захирч дуудав<br /><br />Харгуй замын өртөөгөө<br />Эвхэж хурааж авсан ч<br />Харчин овгийн эрсийг<br />Энд нь үлдээж мартав<br /><br />Хасбуу тамга шиг монголын<br />Энгэр бэлийг түшиж<br />Хадагны хээ шиг өртөөлөн<br />Энэ цагийг хүрэв<br /><br />Харвалдах баатруудын догшин хар хөмсгөн дор<br />Харгуйн бараа тасдалгүй нумарч үлдэв<br />Халхын заяа түшиж ихсийн газар бараадан<br />Харчин Бавуугийн өртөө нутагшиж үлдэв<br /><br />Хүүшийн цагаан зам зурайж л байдаг<br />Хүрэн хүрэн уулсаа түшиж үлдэв<br />Хүдэр хүдэр эрсийн уухайн дуунд эрэмшиж<br />Хүчирхэг монголын түүхийг бичилцэж үлдэв<br /><br />Хаврын цагаан цаснаар<br />Хайлж ижилдэж урсав<br />Харчин өртөө залгуулсаар<br />Халх ойрдод уусав<br />Тарнийн буурал арвай<br />Үржиж л байдаг орчлон сон<br />Таанын цагаан толгойтой нь<br />Унаж үзэв, ургаж үзэв<br /><br />Мөргөлийн мөнгөн бишгүүрт<br />Уярч л суудаг орчлон сон<br />Мөндөр цагаан хяруунд нь<br />Мөстөж үзэв, мөлийж үзэв<br /><br />Ирүүл дайсны сэлмэн дор сөхрөхөд нь хамт байж<br />Их эзний сүлдэн дор омогшин босоход нь хамт байж<br />Ижий төрөхөд хүүд нь хормойгоо хамт дэвсэж<br />Эр бор харцага жигүүрээ дэлгэхэд нь хамт эрэмшив<br /><br />Эрчилж хоймсон бурантагны<br />Эр үзүүр нь болж хамт томогдов<br />Энгэрийн мөнгөн товчны<br />Эм шилбэ нь болж хамт товчлогдов<br /><br />Өртөө цаазын бичиг<br />Өнөө хэр үгүй болж<br />Өөрсдөө харин тэд<br />Өрлөг түүхэнд үлдэв<br /><br />Манай танай ялгаатай<br />Мандсан төр нь үгүй болж<br />Мартагдахын цагаан түүхэнд<br />Манж Чингийн тухай дурсах л үлдэв<br /><br />Алтайн цагаан салхинаас харамлаж татсан<br />Асурийн цагаан хэрмийг давж ирсэн Харчин<br />Амирлангуйн хөх говийг хөндлөн туучиж<br />Алтан Хөхийн уулсаа түшиж үлдсэн Харчин <br /></span></span></div><span style="font-family:Times New Roman;font-size:130%;color:#330000;"></span><span style="color:#330000;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><br /><div align="center"><br />НАРАНБУЛАГИЙН ТЭНГЭРТ ҮҮРЭЭР<br />НИССЭН ШУВУУ</div><br /><div align="left"><br />Үүр цүүрээр ганц шувуу нисээд<br />Үлгэрийн Наранбулагт хүрлээ гэж зүүдлэв<br />Үгүй яахаараа ганц билээ гэж<br />Үлэмж тод зүүднээсээ нэхэж сэрэв би<br />Үлгэр үлгэрийн жаргалтай төгсгөл хүлээх мэт<br />Үгийн шид зангидаж шархадсан гөрөөс шиг өнжив би<br /><br />Газар дэлхий дээр та минь инээж л явсан<br />Ганцхан насны жаргал зовлон<br />Гараас нь хөтлөх хонгорхон охид,<br />Гангабаатар хүү, Наранбулаг тоонотоо<br />Ганга нуур, ижий аав, ялдамхан гэргийгээ<br />Газар шороо эх орноо та дуулж явсан<br /><br />Үл үзэгдэгч бүхнийг үндэс эхлэл минь гэж<br />Үл үзэгдэгч бүхнийг үйл төгсгөл минь гэж<br />Үхтлээ тэмцэнэ энэ газар шорооны төлөө гэж<br />Үхэхгүй юм шиг,<br />Үгүй болно гэж үгүй юм шиг л явсан даа<br /><br />Үсэндээ цагаан хяруугүй залуухан найрагч<br />Үүрд амгалангийн гэгээн хүсэл тээж<br />Үд хэвийгээгүй дөчин хоёрхон насыг<br />Үгийн гуниггүй дуулж явсан та<br />Үүдэн хоймор шиг л туулж явсан даа<br /><br />Энд зогсоод салхин зүг гараа алдалж байсан<br />Эргэн тойрон уул ус, өвс ногоо нь янзаараа<br />Энд зогсоод сар жилүүдийг шүлгэн эрихээр хэлхсэн<br />Эрх шувууд нь шулганан жиргээд өнөө хэвээрээ<br />Энд зогсоод та аав л ижийгээ үдсэн<br />Эр суль өвс намрын наранд шаргалтахыг үзсэн<br />Энд зогсоод та Алтан-Овоо, Ганга нуурыг шүтэн биширсэн<br />Эцэг уул, Ижий нуур чинь эв янзаараа<br />Энд зогсоод та тэнгэр газраар гэрчлүүлэн<br />Эх монгол хэлнийхээ эрдэнийн есөн үсгээр<br />Эрхэм найрагчийн нэр Дашбалбар гэж бичсэн<br />Энд зогсоод та тэнгэрийн дор газрын дээр <br />Эцэслэдэггүй төгсдөггүй тийм амьдрал<br />Эрхэм найрагчид л заяадаг гэж бичсэн<br /><br />Шувуу буцахад гуньдаггүй залуу насны аагаар<br />Шуурга исгэрч, чоно улихад эрэмшинэ та<br />Шуугин урсах гол мөрнөө харж<br />Шугуйран найгах өвс ногоо болж ургана та<br /><br />Сураг алсын газраас наашаа захидал бичиж<br />Суу алдраа гайхуулан ижийгээ дуулж<br />Суунаглан хөхөртөх алсын бараа ширтэн<br />Суут ертөнцөд та зуун зуун жил амьдарна<br /><br />Охидтой бүжиглэж болзоонд урьж<br />Орь ганцаараа хаашаа ч юм бэ одож<br />Одоо л бичихгүй юм бол<br />Одоо л хайрлан дуулахгүй юм бол гэж<br />Олон олон үдшээр нойргүй хонож<br />Орчлон ертөнцөд та зуун зуун жил амьдарна<br /><br />Нөхөд чинь таныг эрж хайж үдшээр хэн нэгнийдээ цуглаж <br />Нөгөө муу Нямсүрэн, Саруул, Мэнд-Ооёодоо туньж<br />Нөмгөн дээлтэй хээр талдаа сууж, өвс хөлөргөн<br />шүлэг уншиж<br />Нүцгэн бор толгод дундуур хөл нүцгэн алхална<br />Нүүсэн үүлсийн чөлөөгөөр наран зүг саравчилж<br />Нүүгээгүй юм шиг нүүхгүй юм шиг он оныг үднэ та<br /><br />Хорин зууны дараахь хорин насаа дуулж<br />Хонгорхон охидод шүлгээ зориулж<br />Хорсол хайр хоёуланг нь ав адилхан амталж<br />Хоромхон зуурын үзэгдэл зуун зууныг үдэж угтана<br />Хорвоо дээр урсах Наранбулагаар он цагийг хэмжин<br />Холын холд та өнө мөнхөд амьдарна <br />2007-02-10</span><br />Х.Сүглэгмаа «Цаг хугацааны дэргэд» номоос</span></div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-89092909688638691252011-06-02T19:35:00.000-07:002011-06-02T20:26:55.790-07:00Улаанбаатар таймс 2011.03.11 048,148 (10391, 10392)<div align="center"><span style="font-family:times new roman;"><span style="font-size:180%;color:#990000;"><strong>Ертөнцийн мөн чанар сүнсэн дээр тогтдог гэдэг<br /></strong></span><em><strong>“Болор цом” наадамд олон сайхан шүлгээ сойж уншигч үзэгч түмнээсээ өндөр үнэлгээ авдаг яруу найрагч Х.Сүглэгмааг энэ удаагийнхаа “Асуултын хувилбар” буланд урилаа<br /></strong></em></span><br /></div><br /><div align="justify"><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:times new roman;"><strong><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhHXcPUQ9ikxcgreyU8pW8Q03-YGjlr1T26GL6o-j2uJCMYfkcdEO1yFJ9Tv6PEpiiOcUbkoV9jrwePpLIY2R_0cYs3T23AY7WJ8Ob43jiI_z2bGgTuGWMvoODOHc0icTmy4NZHLL96CUHg/s1600/DSC00008.JPG"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5613829064778375874" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 240px; CURSOR: hand; HEIGHT: 320px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhHXcPUQ9ikxcgreyU8pW8Q03-YGjlr1T26GL6o-j2uJCMYfkcdEO1yFJ9Tv6PEpiiOcUbkoV9jrwePpLIY2R_0cYs3T23AY7WJ8Ob43jiI_z2bGgTuGWMvoODOHc0icTmy4NZHLL96CUHg/s320/DSC00008.JPG" border="0" /></a>-Таны төрсөн улирал?<br /></strong>-Өмнөговь аймгийн Ханбогд суманд, Монголын хамгийн дулаан цэгт дүн өвлийн 12 сард төрсөн дөө.<br /><strong><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZMPxOb50rpwnDvWBbdgDdBJYujnhDgSxuYQr3nETd9ooUO5RFBuq3NAlE8nqwYOK9DQH5Vir1xEJ5hOAcF1JVTOwj35TKx4gMgq4v4dNfqLWRD-Lix7AHZrlOY6Er52NGxk68CTzDeQ1X/s1600/DSC09902.JPG"></a>-Сургуулийн дурсамж?<br /></strong>-Хамгийн анх аавтайгаа суман дээр ирээд бэлтгэл ангид суусан. Хөдөөний, галбын говийн тэмээчний хүүхдэд сумын сургуулийн байшингийн цууриа, багшийн маань цээл сайхан яриа, сандал ширээний будагны үнэр, завсарлагаанаар гуанзанд уудаг чихэртэй хар цай, жигнэмэг гээд хөдөөний хүүхдэд сонингүй юм байгаагүй. Ээж маань уул нь бэлтгэл ангид үздэг бүх юмыг гэрт маань бичүүлээд сургасан учраас тэр тал дээр зовлон байгаагүй. Харин жаахан эрх хүүхэд байсан болохоор ааваасаа өөр хүнээр үсээ самнуулахгүй, айлд ганцаараа үлдэж чадахгүй гээд аав минь намайг өрөвдөөд буцаж чадахгүй байсаар 14 хоног хоёулаа хамт суугаад харьсан.<br /><strong>-Таны хүндэлдэг хүн?<br /></strong>Аав, ээж, багш нар нутаг усныхан гээд олон сайхан улс байна даа.<br /><strong>-Таны шүтдэг уул?<br /></strong>Гурван сайхан, Ханбогд хайрхан, Алагбаянгийн уулсаа, одоо энд аж төрөн суугаа Дөрвөн уулаа шүтнэ. Өглөөд дээжээ өргөнө. Хол ойр явахдаа байнга залбирна. Хүнд нутаг усны буян гэж үгээр өгүүлж барахгүй эрхэм юм байдаг гэж боддог.<br /><strong>-Шүтлэг?<br /></strong>-Хүн ямар нэгэн шүтлэггүй л бол дотоод сэтгэл нь хоосон юм шиг санагдах байх аа. Бид чинь харьцангуй уламжлалт сэтгэлгээтэй учраас, нутгийн сайхан уул усаа, ижий аав ихэс дээдсээ, тэндээсээ уламжилж ирсэн бурхан тахилаа гээд шүтэх тахих зүйл байлгүй яах вэ.<br /><strong>-Таны хувьд хайр ямар өнгөтэй вэ?<br /></strong>Өнгө гэж хэлж болох юмуу үгүй юу, өнгө гэхээр дэндүү хязгаарлагдмал ч байж мэднэ. Хайр бол хамгийн гэгээн зүйл. Тийм учраас орчлонгийн нэг өнгөөр оноож ялгах хэрэгтэй бол цагаан гэж хэлнэ.<br /><strong>-Бурхан чөтгөр хоёрт юу захих вэ?<br /></strong>Захих юу байх вэ дээ. Сэтгэлийнхээ гүнээс аврал одуулж л байгаа юм. Орчлонгийн хамаг амьтныг амгалан хийгээд амгалангийн шалтгаан төгөлдөр болгож хайрла л гэж хоёуланд гь залбирдаг даа.<br /><strong>-Тэгвэл та сүнс бий гэдэгт итгэдэг үү?<br /></strong>Итгэлгүй яах вэ. Ертөнцийн мөн чанар үүн дээр л тогтож байгаа гэдэг шүү дээ. Хүн төрөлхтөн сүнснийхээ нууцыг тайлж барчихвал ертөнцийг таньж мэдээд гүйцэж байгаа нь тэр юм гээ биз дээ.<br /><strong>-Дуртай хоол?<br /></strong>-Ээжийнхээ чанасан ингэний сүүтэй унданд (Хангайнхнаар бол будаатай цай) дуртай.<br /><strong>-Дуртай дуу?<br /></strong>-“Уяхан Замбутивийн наран” гэж уртын сайхан дуу байна. Энэ дуунд яагаад дуртай байдгаа мэддэггүй юм. Бага байхад цагаан сар, наадам хоёроор энэ дуу л радиогоор байнга явна. Хүн болгон энэ дууг амьсгал даран сонсоно. Ийм дуу сонсож байгаа дуулж байгаа хүн урт наслалгүй яах вэ дээ. Орон хотын энэ давчуухан олны дунд энэ дууг сонсохоор цээж онгойгоод л явчихдаг шүү дээ. Монгол хэл огт мэдддэггүй нэг харийн хүн манай Норовбанзад гуайг тайзан дээр энэ дуугаа дуулж байхыг нь сонсоод орчуулагчаасаа “Энэ хүн юун тухай дуулж байна вэ?” гэж асууж гэнэ. Орчуулагч “Энэ хүн нарны тухай дуулж байна” гэж. Нөгөө нэг ч үг монголоор ойлгохгүй харийн хүн “Тийм байх аа нэлээн түрүү газраас тасраад явчих шиг болсон юмаа” гэж хэлсэн гэдэг юм. Тэгэхээр энэ нэг л учир байгаа биз.<br /><strong>-Үзэн яддаг зүйл?<br /></strong>Тэгтлээ юугаа ч үзэн ядах вэ дээ. Ер нь мэдэхгүй байна. Угаас их хурц ширүүн хүн биш дээ би, нэг их үзэн ядаад байдаг юм бага шиг вэ дээ.<br /><strong>-Хэлэх дуртай үг?<br /></strong>-Санаа зөв бол заяа зөв.<br /><strong>-Хобби?<br /></strong>-Хөдөө хээр нутаг усаараа явах суух л дуртай хүн дээ. </span></span></div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-60239373361248932472011-06-02T18:49:00.000-07:002011-06-02T19:53:24.666-07:00Ардын уран зохиолч, МУ-ын төрийн шагналт яруу найрагч Шаравын Сүрэнжав<div align="center"><span style="color:#000066;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><strong>АРИУН СЭТГЭЛИЙН ТУУРВИЛД<br />САРНЫ ГЭРЭЛ ТУСДАГ</strong></span></span></div><br /><div align="center"><span style="font-family:times new roman;color:#000066;">(Х.Сүглэгмаагийн «Очирбатын Дашбалбар» номын тухайд)</span></div><br /><div align="center"><span style="font-family:Times New Roman;color:#000066;"></span></div><br /><br /><div align="justify"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><span style="color:#000066;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgcZwM3BYL92_oz9KCQF5nqzcfUVjxaq3wmIGjYA1REd8OXl81d2qmWbfUZlnCMzI4230r884EZFtmVRrOo2v1M4zFBXN2bus7ZvDzuBXFdBQZ4HUfv0ZyC28pynR2WJdyCbBxO0tUqHmGJ/s1600/15.jpg"><strong><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5613806984440741250" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 216px; CURSOR: hand; HEIGHT: 266px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgcZwM3BYL92_oz9KCQF5nqzcfUVjxaq3wmIGjYA1REd8OXl81d2qmWbfUZlnCMzI4230r884EZFtmVRrOo2v1M4zFBXN2bus7ZvDzuBXFdBQZ4HUfv0ZyC28pynR2WJdyCbBxO0tUqHmGJ/s320/15.jpg" border="0" /></strong></a><strong>Залуу эрдэмтэн, судлаач, нэрд гарч буй яруу найрагч бүсгүй Хургаагийн Сүглэгмаа нэгэн тод сонин номоо та бүхэнд толилуулж байна. Энэ бол «Очирбатын Дашбалбар» (амьдрал, уран бүтээл) ном юм. Ихэнх хүмүүс намтар тоочих буюу судалгааны албаны хэллэгтэй уйтгар төрмөөр ном бичдэг бол Х.Сүглэгмаа тэр замыг тойрч огт өөр яруу зохиомж, найрсуу хэллэгтэй, хөгжимлөг туурвил бүтээжээ. Хэн хүн ийм ном бүтээхэд бэрх. Гагцхүү авъяастай хүний л хийх ажил юм. Үүний дээр түүний багшаа хайрлах шавийн үнэн сүсэг, ариун сэтгэлийг авч үзвэл зохистой. О.Дашбалбарын тухай урьд өмнө нь олон ном, олон бүтээл гарсан ч үүн шиг удам судар, өсч өндийсөн бага нас, төрөлх хөдөөгийн агаар усанд ууссан онцлог ахуйн шинжийг бүрдүүлж байсангүй. Гагцхүү Х.Сүглэгмаагийн энэ номноос Дарьганга нутгийн өвөг дээдэс, О.Дашбалбарын өсгөж өндийлгөсөн аав ээжийн дүр төрх, зан суртахуун, ёс заншлын өвөрмөц сонин түүхийг та бүхэн олж үзэхийн хамт “Суут хүмүүсийн ген, үр удамд нь амарч байдаг” гэсэн үгийн утга увидасыг олж үзэх болно. Мөн тосч авсан уран бүтээлийн орчин буюу үе үеийн зохиолч, яруу найрагчдын дэргэд хэрхэн өсч өндийж, уран бүтээлчийн зэрэгт хүрснийг сэтгэхүйн зөв дэс дараалалтай, логик учир шалтгаантайгаар сэтгэлдээ хоногшуулж болно. Номын эхний бүлэгт “О.Дашбалбарын намтрын товчоон”, удаах бүлэгт “О.Дашбалбарын уран бүтээл” гэж зохиомжлон номын бүтцийг бүрдүүлсэн нь ч уншихад урамтай, ухахад дөхөмтэй болгон үүгээрээ нэрт яруу найрагч О.Дашбалбарын “Номон хөшөөг” цаасан дээр урлан босгожээ. Түүний яруу найраг, нийтлэл, уран бүтээл тэр дундаа бурхны шашны гүн ухааны сэтгэмжээр хэрхэн цогцлуулсныг олж мэдэх болно. Би Х.Сүглэгмаагийн эл номонд зориулан (Их хамба лам Д.Чойжамцын үгчилсэн хадмалд тулгуурлан) XIV далай лам Данзанжамцын “Солх”-ыг орчуулснаа толилуулая.<br /><br />Жамбал янжий онлаа ваанжуур<br />Лувсан ишээ жалцан зэмбийдоо<br />Задтэрэн бямбацоо галдан линцодвий<br />Жавзун лхамо, ганжир шавданшоог.<br />буюу монголчилбол:<br />Эгшиглэнт Манзуширийн гол аялгуунд гойд мэргэшсэн<br />Эрдэмт богдсын шашныг баригчдын гол мод болсон<br />Элдэв үйлийн сайн хувьтныг өөрөөсөө төрүүлж гаргасан<br />Эрдэмт дээд Далай лам таньдаа сүслэн залбиръя.<br /><br />гэсэн энэ өргөл шүлгээр мялаалга болгон шившин адистэдлая. Мөн “Ариун сэтгэлээр бичсэн туурвилд сарны гэрэл тусдаг” гэсэн өргөмж үгээр номын харимж буюу урмын дээдээр мялааж, сэтгэлийн сүү дусаая.<br />Дашрамд өгүүлэхэд Х.Сүглэгмаа бол Өмнөговиос Ёлын амны гайхамшиг адил “Эдлэх ёсгүй эрх” буюу “Бадамлянхуа” хатныг жүжгээр дүрсэлсэн миний залуу наснаас үерхэн дотнолсон зохиолч Шадавын Ёнхорын зээ дүү юм.<br />Юманд үнэн сэтгэлээр ханддаг, яруу найраг нь хүнд хүрдэг тоотойхон бүсгүйчүүлийн нэг, эрдэмтэн яруу найрагч Хургаагийн Сүглэгмаагийн цаашдын туурвилын замын өлзийг ерөөж, “Яруу сэтгэлээр бичсэн зохиолыг яруу найраг хэмээмой” гэсэн Цахар гэвш Лувсанчүлтэмийн хадаг-тарнийг өргөн барья. Ум суваадий шиддаам.</strong><br /></span></span></div><br /><div align="right"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><span style="color:#000066;"><strong>Ардын уран зохиолч, </strong></span></span></div><br /><div align="right"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><span style="color:#000066;"><strong>МУ-ын төрийн шагналт яруу найрагч </strong></span></span></div><br /><div align="right"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><span style="color:#000066;"><strong>Шаравын Сүрэнжав</strong></span></span></div><br /><div align="right"><strong><span style="font-family:Times New Roman;font-size:130%;color:#000066;"></span></strong></div><br /><div align="left"><strong><span style="color:#003300;">С.Байгалсайхан Доктор (Sc.D) профессор </span></strong></div><br /><div align="left"><strong><span style="color:#000099;"></span></strong></div><br /><div align="center"><span style="font-family:times new roman;font-size:180%;color:#003300;"><strong>Дашбалбар бидний дунд байсан, Дашбалбар бидний дунд байгаа, Дашбалбар бидний дунд байх ч болно.</strong></span></div><br /><div align="justify"><span style="font-family:times new roman;"><span style="font-size:180%;color:#003300;"><br /></span><span style="font-size:130%;color:#003300;"><strong>Дөчин хоёрхон насандаа биднийг орхин одсон, одохдоо асар их оюуны баялгийг үлдээсэн, бүтээл нь биднийг уриалж ухааруулсаар байгаа Дашбалбар агсны амьдрал уран бүтээлийг бүрэн хамруулахыг хичээж бичсэн яруу найрагч, түүний шавь, доктор (Ph.D), дэд профессор Х.Сүглэгмаагийн ном уншигч таны гар дээр очиж байна.<br />Аугаа их Л.Түдэв Дашбалбарыг шинэ зууны яруу найрагч гэж уулга алдсан бол энэ номыг уншаад, ерөөс түүнийг ямар нэг хэмжээгээр мэддэгийн хувьд, зохиол бүтээлийг нь уншиж судалж байсны хувьд, үе үеийн монгол туургатны утга зохиол, урлаг, улс төр, яруу найргийн төлөөлөгч гэж тодорхойлмоор санагдана.<br /><br />Үл дагагч баатрууд мэт эх хэл минь<br />Үхэгсдийн амин сүнс оршсон эх хэл минь…<br /><br />Энэ мэт үнэхээр сүрдмээр сүрлэг, гайхмаар оновчтой, агуу утга гүнзгий, хэзээ ч давтагдашгүй олон бүтээлийг нь нуршиж дээрх дүгнэлтийг баталмааргүй байна.<br />Сүүлийн жилүүдэд түүний уран бүтээлийн талаар хоёр ч удаа томоохон эрдэм шинжилгээний хурлыг МҮЧЗХ, найз нөхөд, шавь нар, гэр бүлийн зүгээс нь зохион байгуулсан бөгөөд өнгөрсөн онд 50 насны ойд нь зориулсан хурал нь их онцлогтой болсон. Энэ хурлаар нэг талаас эрдэмтэн судлаачид, найз нөхөд, шавь нар нь уран бүтээлийнх нь талаас нэлээд тодорхой ярьж, нөгөө талаас хамтран зүтгэгчид, нутаг усныхан нь хүн чанар, ажил үйлсийнх нь талаас дурсан ярьцгаасан юм.<br />Судлаач Х.Сүглэгмаа түүний уран бүтээл болон уран бүтээлийнх нь талаарх баримт материалыг шүүрдэн үзэж Дашбалбар агсныг ямар хүн болохыг гаргах зорилгоор хувь хүний зан чанар, уран бүтээлийн төлөв байдал, улс төрийн үзэл бодлыг тус бүрээр нь ангилан арвин их материал дээр тулгуурлаж эссе хэлбэрээр номоо туурвижээ. Урьд өмнө энд тэнд, ном сонин сэтгүүлүүдэд гарч байсан материалыг журам цэгцэд оруулан нэгтгэж зохистой үнэлэлт дүгнэлтийг гаргаж бичсэн нь уншигчдад уншихад ойлгомжтой, дөт, Дашбалбарыг ойлгож авах, дотоод ертөнцийг нь танин мэдэхэд бүрэн боломжтой бүтээл болсон гэж үзэж байна.<br />Түүнчлэн зохиогчоос зөвхөн өөрөө багшийнхаа уран бүтээл болон хувь хүнийх нь хувьд хөндлөнгийн материал дээр тулгуурлан хувийн үзэл бодлоо илэрхийлсэн нь олзуурхууштай чухал зүйл болсон гэж үзэж байна. Тухайлбал: Түүний УИХ-ын гишүүн байх үедээ ТТГ-т шалгалт хийсэн үйл явдлын баримтыг өөрийн үзэл бодолтой холбон гаргасан хэсэг мөн. Чухал гэдэг нь бид түүнийг монголын үе үеийн сэхээтэн, яруу найрагч, зохиолчдыг төлөөлж чадахуйц монголын оюуны тэнгэрт нисэж байсан гайхамшигт галт шувуу байжээ гэж ойлгож болохуйцаар илэрхийлсэнд оршино.<br />Номын онцлог нэг зүйл нь урьд өмнө нэг их яригдаж, судлагдаагүй байсан түүний Буддист үзэл санааны талаар дэлгэрэнгүй тодорхойлон өгүүлсэн явдал юм. Энэ нь Дашбалбарын хүн чанарын ертөнцийг тодорхойлоход чухал зангилаа түлхүүр болон харагдаж байна.<br />Жинхэнэ яруу найрагч гэж ямар хүнийг хэлэх вэ? Яруу найрагч гэж эх орон, улс үндэстнийхээ төлөө цохилох зүрхтэй, уран бүтээлээ түүний төлөө зориулдаг, зориулахаар үл барам түүний төлөө тэмцдэг, тэмцэхээр үл барам гар бие оролцон хийж бүтээдэг гэдгийг тодорхой гаргаж өгч чадсанд энэ номын ач холбогдол оршино.<br /><br />Аяа, бурхан минь<br />Хүнд туслах ганцхан агшинг ч болов хайрла<br />Алтан өдрүүд хайрлавал<br />Амьтны тусыг бүтээнэ би<br /><br />гэснээс сэтгэлийн их шаналал түүнийг хийж бүтээж байсан оюуны хөдөлмөрийн мөр, хийж бүтээж амжаагүй мөрөөдлийг харж болно.<br />Эцэст тэмдэглэхэд, Дашбалбар шүлэг, бүтээл туурвиж өөрийн үзэл бодлоо зоригтой шулуун шударга илэрхийлэхийн сацуу түүний уран бүтээл нь монгол язгуурын уламжлалтай, өмнөх үеийн эрдэмтэн мэргэд, уран бүтээлчдийн залгамж холбоо болж түүнийг баяжуулан шинэчилсэн гайхалтай туурвил болохыг баримтаар дэлгэн харуулсан нь бүтээлийн бас нэг ач холбогдол болж байна.<br /><br /><br />Дашбалбар бидний дунд байсан,<br />Дашбалбар бидний дунд байгаа,<br />Дашбалбар бидний дунд байх ч болно. </strong></span></span><span style="font-family:times new roman;"><span style="font-size:130%;color:#003300;"><strong>Номын цагаан буян дэлгэрэх болтугай. </strong></span></span></div><span style="font-family:times new roman;"><span style="font-size:130%;"><strong><br /><div align="right"><br /><em><span style="color:#003300;">Х.Сүглэгмаа «Очирбатын Дашбалбар» номоос</span></em></strong></span></span></div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-13898519038665913902011-05-31T01:24:00.000-07:002011-05-31T01:50:33.681-07:00Х.Сүглэгмаа «Цаг хугацааны дэргэд» номоос<div align="center"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;"><strong><span style="font-size:180%;">ОН ЦАГ ИЙМ ГУНИГТАЙ</span></strong></span></span></div><br /><div align="right"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;"><strong>Анд нөхөр А.Эрдэнэ-Очиртоо зориулав<br /></strong></span></span></div><br /><div align="left"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><strong>Олны салхинд туугдаж сэтгэл гундуухан явахад<br />Олмоо чангалж гарман дээр хүлээсэн их анд минь<br />Омтгойрон гүйж халгин цалгин дэвэрч урсахад<br />Ойрхон байж холоос хашсан их эрэг минь<br /></strong></span></span></div><br /><br /><div align="left"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><strong>Наран доогуур үүлс алгуурхан нүүж байна<br />Намар болох нь дээ өвсний чийг холдчихож<br />Намайг чамайг бүүвэйлсэн хонгор салхин сэвэлзээд<br />Нас нэмж дээ хол ойрыг бодож сууна<br /></strong></span></span></div><br /><br /><div align="left"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><strong>Эр цөөхөн андтайгаа дуулалдан ижилдэж өссөн юм<br />Эрх байлгүй яах вэ дээ сэтгэлийн үзүүр нялхамсуу<br />Энэ зуурхан орчлонд дураараа шувуу шиг жиргэсэн юм<br />Эрт байлгүй яах вэ дээ сэвлэг даахь нь үнэрээрээ<br /></strong></span></span></div><br /><br /><div align="left"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><strong>Цаг хугацааны салхи бидний дундуур туучиж<br />Цахилсан мянган зэрэглээ шиг зүүдэн алсад аваачсан байна<br />Цамцаа дэрвүүлсэн бага нас бодлын гүнд ирж хуучлаад<br />Цармын алтан бялзуухай зүс хувиргаж одсон байна<br /></strong></span></span></div><br /><br /><div align="left"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><strong>Аж төрөхийн цагаан манан хэн хэнийг минь уусгаж<br />Аанай л бид хүүхэд шиг шуугилгүй удсан байна<br />Амтат дарс гэнэн бодлууддаа халамцан<br />Амьдрал мөнх гэж хүүрнэн суулгүй удсан байна<br /></strong></span></span></div><br /><br /><div align="left"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><strong>Сүүлчийн автобус хажуугаар чимээтэйхэн өнгөрөхөд<br />Шүлэг уншиж инээлдэн алхдаг минь холдсон байна<br />Сөл өвс ганхсан намрын талд дөрөө харшуулж<br />Шүүдэрт талаас өвгөдийн газарт очилгүй удсан байна<br /></strong></span></span></div><br /><br /><div align="left"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><strong>Орой үдэш хонх дуугарч хэн нэг нь халамцуухан ирж<br />Орон хотын сонин дэлгэн хөдөөгөө санаашрах минь </strong></span></span><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;"><strong><span style="font-size:130%;">цөөрсөн байна<br />Орчлон ийм нам гүм байхад хэзээ бид даслаа<br />Он цаг ийм гунигтай байхыг хэнээс бид уншлаа<br /></span></div></strong></span></span><br /><div align="left"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><strong></strong></span></span></div><br /><div align="left"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><strong>Аав минь үгүй өдрүүдэд дэргэд ирж чи чимээгүйхэн уйлсан<br />Амьдрал ийм байдаг гэж чийгтэй өвс шаналган өгүүлсэн<br />Айраг шуугьсан өдрүүдэд дэргэд ирж чи гэгэлзүүлэн дуулсан<br />Агуу ихийн хорвоогоос андын сэтгэл аргадаж үлдсэн<br /></strong></span></span></div><br /><div align="left"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><strong>Зовлон дааж гэлдэрэхэд талыг нь үүрч боссон<br />Зол баярын дуу аялахад талд нь түрж асгаруулсан<br />Хүний ертөнцөөс буцахын цагт<br />Хүүгээ захиж үлдээх ганц анд минь ээ<br /></strong></span></span></div><br /><br /><div align="left"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><strong>Намрын талд эр суль өвс гандахад сэтгэл сэмэрнэ<br />Надаас тийм хол сууж хэдэн оныг үдэх вэ<br />Хаврын талд эрх хонгор зэрэглээ татахад сэтгэл уясна<br />Хаалга зөөлөн тогшиж хэдийд чи манайд ирэх вэ.<br /></strong></span></span></div><br /><br /><div align="right"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;"><strong>2010-11-23<br /></strong></span></span></div><br /><div align="center"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;font-size:180%;"><strong>ҮДШЭЭР ТУССАН САРНЫ ТУХАЙ<br /></strong></span></span></div><br /><div align="left"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;"><strong><span style="font-size:180%;">Хүйтэн байнаа энд<br />Хүмүүсийн дунд жигүүрээ хумиж буугаад<br />Хүршгүй өндрийн тухай<br />Шүлэг бичиж сууна би<br /><br />Үдэш болохоор гэрэлтдэг<br />Хотын шилэн гудамж<br />Үзээд сонсоод уйдчихсан<br />Хуучин дуу надад хэрэггүй<br /><br />Үүл үүлний хойноос<br />Хөөцөлдөн оддог<br />Үлгэрийн тэр салхинд л<br />Үлээлгэх хэрэгтэй байна<br /><br />Үнэрийг нь амтыг нь<br />Тоосыг нь мэдэрдэг<br />Үзүүргүй талын гүн рүү<br />Үүл мэт нүүмээр байна<br /><br />Үдшээр туссан сарны тухай<br />Үүрийн гэгээнээр бодож суунаа би<br />Үзэмжит энэ анирыг шүлэг болгоод биччихвэл<br />Үнэндээ эндээс нисчихнэ л дээ<br /></span></strong></span></span></div><br /><div align="right"><span style="color:#663366;"><span style="font-family:times new roman;"><strong><span style="font-size:180%;"><span style="font-size:100%;">2009 .11.23</span><br /></div></span></strong></span></span>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-53476678480425966112011-05-30T18:10:00.000-07:002011-05-30T18:34:49.674-07:00Үйл явдал<div align="center"><strong><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:times new roman;"><span style="color:#990000;">«ЦАГ ХУГАЦААНЫ ДЭРГЭД» ХЭВЛЭГДЭН ГАРЛАА<br /></span></span></span></strong></div><br /><br /><div align="justify"><strong><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:times new roman;">“Чимээгүй нам гүмхэн суух” өөрийнх нь имидж болсон<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKz5VCojRgCSvGyUfqinXpyD1jQa6x2HJ51fT5BR3aWzMMDiFh8psBuy0lSeS_nHc3ONPOeIg3TC_2x87D4hQJcwGFeXCK2XhXKsW5D1DMT6gTCt2lzcxDY7VHsxfiu9FUow4J9V3FI6Ye/s1600/11-en-bb33a6c7906427401068fa7be1901508.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5612686255092397282" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 155px; CURSOR: hand; HEIGHT: 213px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKz5VCojRgCSvGyUfqinXpyD1jQa6x2HJ51fT5BR3aWzMMDiFh8psBuy0lSeS_nHc3ONPOeIg3TC_2x87D4hQJcwGFeXCK2XhXKsW5D1DMT6gTCt2lzcxDY7VHsxfiu9FUow4J9V3FI6Ye/s320/11-en-bb33a6c7906427401068fa7be1901508.jpg" border="0" /></a> Мөнгөн цомын эзэн, МҮЧЗХ-ны шагналт яруу найрагч Хэлбичгийн ухааны доктор дэд профессор Х.Сүглэгмаагийн яруу найргийн шинэ ном «Цаг хугацааны дэргэд» хоёр оны зааг дээр хэвлэгдэн гарлаа. Өөрийн уран бүтээл, эрдэм судлалын ажлаараа ямагт олны анхаарлын төвд байж ирсэн энэ яруу найрагч бүсгүйг хэзээний ажилсаг шаргуу, хэн хүний өмнө туйлын даруу бас өөрийнхөөрөө эрхэмсэг нэгэн гэдгийг үеийн нөхөд нь бахархан ярьдаг. Саяхан л «0чирбатын Дашбалбар» номоо гаргаж хэдийний хоёр талд хуваагдаад байсан зохиолчдын байгууллагынхан хороо холбоогүй нэгэн дор цуглаж “Балбарыгаа нэг ярьж авлаа” гэлцэж хүн бүрийн амнаас урмын магтаалын үг сонссон ч тэрүүхэндээ даруухан инээмсэглээд, элдвийг асууж шавах сэтгүүлчдэд мөн л өөрийнхөөрөө даруухан яриа өгч инээмсэглэн зогсоог нь хараад аргагүй л “эрдэмт хүн даруу гэдэг дээ энэ шавилхан бүсгүйгээс яаж ийм номын хүний ухаан гарна вэ” гэж сэтгүүлч би ч бас бахархан зогссон юм. Өнөөдөр тэр дахиад л шинэ номоо миний таны алган дээр тавьж байна. “Цаг хугацааны дэргэд” гэнэ. Бас л нэгэн сонин ертөнцийг бидэнд илгээсэн дээ тэр. Монгол уламжлалт, эгэл төрмөл, ухаарал бясалгалын, гэгээн хайрын шинэ шүлгүүдээр бүтсэн энэ номонд яруу найрагчийн сүүлийн жилүүдэд Болор цом, Мөнгөн цом наадмуудад уншиж байсан “Илдэн уулын цуурай”, “Догшин хутагтын нутаг”, “Өндрийн саран гийгүүлэх хөхөмдөг үдшийн бодол”, “Гурван сайханы энгэрт нар мандахыг үзээрэй” шүлгүүд нь ч багтсан байна. <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPRzlgbDDLPLHwT_sHIAAf_1V8yrOVsY0IzXMTPr40H5M5H-M6zUXh7zE6RKsRApHIZRqV4F1J-6oU2sPXGY1JYYS5IjjWU9MBTA9xvtXVOB3R7JKBjH6qT8KHQAwgK5Am-re_GZIAgsuk/s1600/tsag+hugatsaanii+derged.tif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5612682270476485826" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 107px; CURSOR: hand; HEIGHT: 157px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPRzlgbDDLPLHwT_sHIAAf_1V8yrOVsY0IzXMTPr40H5M5H-M6zUXh7zE6RKsRApHIZRqV4F1J-6oU2sPXGY1JYYS5IjjWU9MBTA9xvtXVOB3R7JKBjH6qT8KHQAwgK5Am-re_GZIAgsuk/s320/tsag+hugatsaanii+derged.tif" border="0" /></a>Номын ерөнхий редактор МУ-ын соёлын гавьяат зүтгэлтэн яруу найрагч Чойсүрэнгийн Дагвадорж шавийнхаа шинэ номын тухайд “Яруу найрагч тэр тусмаа, жинхэнэ яруу найрагч гэдэг элдэв эрээн мяраан чимэггүй, тийн атлаа уншсан сонссоны дотоод сэтгэлийн торгон утсыг хөнддөг гэж бодном. Х.Сүглэгмаа өөрөө энэ нийгэм цаг үеийн алив нэгэн зүйлсээс ер хол, нэр төр өнгө мөнгө хөөцөлдөх цаг үеийн нөлөөнөөс ямагт ангид сууж ирсэн. Тэр нь өөрт нь, шүлэг зохиолд нь туйлын амар амгалан гэгээн хамгийн гол нь өөрийнх нь мөн чанар болсон тэр эгэл жирийн чанаруудыг бий болгодог ч байж мэднэ. “Цаг хугацааны дэргэд” гэдгийн учир нь ямагт ангид байх тэр чанарыг цогцлоосон ажээ” гэж тэмдэглэсэн нь номын учрыг улам тодорхой болгож өгч байна. Юутай ч уншигч олон уран зохиолын хүрээнийхэн бид “Цаг хугацааны дэргэд” иржээ.<br /></div></span></span></strong><br /><div align="right"><span style="font-size:130%;"><em><span style="font-family:times new roman;">Д.Оюунчимэг<br />“Соронз сэтгүүл” 2011</span> </div></em></span>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-57776526257352005612011-05-29T23:23:00.000-07:002011-05-30T21:08:29.230-07:00Ч.Дагвадорж «ХХ зууны монгол уран зохиол онол түүхийн судалгаа»<div align="center"><span style="font-family:times new roman;"><span style="font-size:130%;color:#003333;"><strong>МАРТАЖ БОЛОХГҮЙ ХҮНИЙ ТУХАЙ МАГТААЛ<br />СОНСОХООР НОМ </strong></span></span></div><span style="font-family:times new roman;"><span style="font-size:130%;color:#003333;"><strong><br /><div align="justify"></strong></span></span><span style="font-family:times new roman;"><span style="font-size:130%;color:#003333;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiqyXOhfROhI5wzTHr0mXD-cpkx18arfJqi8xJLcjLciCcZ5zIAXK6CiMtg3L-ZzeCIP6LlLahPCKpnZbS6wubEh68PQmzno8JhLIQqLv5A8NRNCNcJuQtooYNLB_hEeZ7O25U6Q5OCs2Bc/s1600/DSC00030.JPG"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5612393274746129618" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 247px; CURSOR: hand; HEIGHT: 182px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiqyXOhfROhI5wzTHr0mXD-cpkx18arfJqi8xJLcjLciCcZ5zIAXK6CiMtg3L-ZzeCIP6LlLahPCKpnZbS6wubEh68PQmzno8JhLIQqLv5A8NRNCNcJuQtooYNLB_hEeZ7O25U6Q5OCs2Bc/s320/DSC00030.JPG" border="0" /></a>Мартаад л, мартаад л, бид мартаад л. Ер юу эсийг мартсан гэхэв, мартахаарыг ч мартаж, мартахааргүйг чиг мартаж. Чухам л мартахын тулд төрж, манарахын тулд ирсэн юм шиг л явцгаах юмдаа. Өтөл нь ч мартаад л, өсөж яваа нь ч мартаад л.<br />70-аад жил замнасан социализмын үед олсон оноо, гаргасан алдаагаа, тэр цагийн удирдагчид, бүтээн байгуулагчидтай нь мартсан. Урдын уламжлах гэгээтэй юмаа өвлөх, авахын оронд бүхэлд нь муулаад л түүхийн хог дээр асгачихсан. Яг л барилгын хаягдал асгаж байгаа юм шиг.<br />Тэрч байтугай 70 жилд буй болгосон соёл, урлагийн бүтээлээ туурвисан уран бүтээлчидтай нь орхичихсон. “Орхичихсон” гэж их зөөлөн хэллээ л дээ.<br />Зохиолчдын байгууллагыг олон жил толгойлж, гадаад олон улсын тийм чиглэлийн байгууллагатай хэлэлцвэл хэлэлцэх зохиолтой болоход оройлсон С.Удвал гуйгаа, хөгжмийн зохиолчдоос өнөөх өглөө сэрээж, оройд нойрсоход эгшиглүүлж байдаг төрийн дууллын аялгууг зохиосон Б.Дамдинсүрэн, Л.Мөрдорж нарыгаа тэнгэрийн орноо одоход нь төр, засаг маань, уншигч, сонсогчид маань яаж үдлээ дээ? Ер нь тэгж одоо, бүүр хойшдоо бодогдохоор үдлүү? Яалаа?<br />Бас заримыг сүржин үдэх атлаа өдөр, хоногоор мартсаар л. О.Дашбалбарыг таалал болоход үгийн урныг хэлхэн бичиж, харамсаж байсан хүмүүс одоо бараг мартаа юудаа гэмээр. Яахав, үйлийн үртэй хань, үр хүүхэд, төрөл төрөгсөд, яах аргагүй үг, сургаалий нь сонсож явсан шавь, гэмгүй шиг явсан үзэг нэгтнүүд нь одоохондоо бурхан болсон өдрөөр нь жилдээ нэг дурсах янзтай шиг. Иймэрхүү л.<br />Хэргээ болохоор О.Дашбалбарын “Амьддаа бие биеэ хайрла, хүмүүсээ”, “Залуус дүү нарт хүргэх шүлэг”-ийг нь уран уншигчдыг бэлтгүүлж байгаад амнаас нь хөөс сагартал уншуулах атлаа одоо л тэр хүнийг нэг дурсаасай, нэрийг нь хэлээсэй гэсэн юман дээр хараагүйчин, сонсоогүйчин, мэдээгүйчин болж өнгөрөхийг яана.<br />Бид наснаас нөхөчсөн нэгнийхээ уран бүтээлд ингэж л хандаж явна. Гутармаар хэцүү, гомдмоор муухайяа. Даанч тэр хөөрхий суутнууд өндийж ирээд гашуун ёж үг хэлэхгүй, өгөө аваа горьдохгүй юмдаа. Чингэхлээр давтан хэлэхэд зах зээлийн нийгэм гэгчийн үед уран бүтээлчийн чин сүсэгт тоотой хэдэн нөхөд, шавь, ар гэрийнхэн нь санаж, дурсаж байгаа юм уу даа.<br />Хэдхэн сарын өмнө О.Дашбалбарын гарынх нь шавь яруу найрагч, эрдэмтэн Х.Сүглэгмаа “Очирбатын Дашбалбар” (Амьдрал, уран бүтээл), мэргэжлийнхний хэлээр ганц сэдэвт зохиол бичжээ. Бас нээлт, номын баяр ч хийсэн. Бодвол, гагц утга зохиолын судлагч, шүүмжлэгчид төдийгүй, уран зохиолд элэгтэй хүн болгон үзсэн баймаар энэ номыг өдийд нилээд уншигчид хуудсыг нь сөхөж харсан, магадгүй санал сэтгэгдлээ ч илэрхийлэхээр болж байгаа болов уу.<br />Манайд зохиолчийн амьдрал, уран бүтээлийн замыг ийм цогц байдлаар авч үзсэн судалгаа тийм ч олонгүй. Ийм хэлбэрийн судалгааны эхлэлийг утга зохиолын ахмад судлаач Б.Содном “Д.Нацагдоржийн намтар зохиол” (1966)-оор эхийг тавьснаас хойш шүүмжлэгч Ц.Мөнх “Б.Явуухулангийн яруу найрагт хийсэн ажиглалт, тэмдэглэл” (1984), Б.Ганбат “Монголын нэрт зохиолч Чадраабалын Лодойдамба”(2000) номууд туурвисан нь уран зохиолын түүх бичихэд, зохиолчийн хөдөлмөрийг судлахад их тустай болсон билээ.<br />Эрдэмтэн Х.Сүглэгмаагийн туурвисан “Очирбатын Дашбалбар” (2009) ном өмнө дурдсан номуудыг бодоход яруу найрагчийн амьдрал, уран бүтээлийн замналтай холбогдох арвин баялаг хэрэглэгдэхүүнээс сонгосон, зохиолчийн яруу найрагч, зохиолч, сэтгүүлч, төр, нийгмийн зүтгэлтэн, соён гийгүүлэгч гэдгийг түүх, архивын, зохиолчтой нэгэн үед амьдарч бүтээлээ туурвиж явсан хүмүүсийн амьд дурсамжаар нотлож байгаа зэрэг нь уг номын эхний хуудаснаас төгсгөлийн хуудас хүртэл харагдаж байна. Үүгээрээ манайдаа ганцхан байгаа ном л доо.<br />Зохиолч гэж ямар хүнийг хэлэх вэ? гэхлээр туурвин бүтээх авьяас билиг, өөрийн гэсэн ертөнцийг үзэх үзэлтэй, тэр нь тогтсон хүнийг хэлнэ гэдэг. Хэдүй нийгмийн тогтолцоо өөрчлөгдсөн ч гэлээ энэ ойлголт лав хэвээрээ байгаа гэдэгт итгэлтэй байна. Зохиолч хэний ч заавар зөвлөмжгүйгээр уран бүтээлээ туурвина. Тэр бүтээл нь нийгэм гуай хэд урваж хөрвөж байсан ч зохиол нь төрөлх ард түмэндээ, соёлт хүн төрөлхтөнд уран сайхны үнэт өв болсоор байна гэсэн үг л дээ. Яагаад гэвэл зохиолч уншигчдаасаа дор хаяхад хэдэн алхмын өмнө явж бүтээлээ туурвидаг учраас энэ юм гэдэг. Даанч тийм зохиолч цөөхөн, тэр дундаа манайд ер нь цөөхөн байсан нь үнэний хувь бий. Харин О.Дашбалбар бол тэр цөөхний нэг, өөрөөр хэлбэл амьдарч байсан нийгэм цаг үетэйгээ холбоотой байсан нь мэдээж боловч түүний боол, зарц нь яваагүй уран бүтээлч л дээ. Яагаад ийм байв, болов гэдгийг л эрдэмтэн Х.Сүглэгмаагийн туурвисан “Очирбатын Дашбалбар” номд хүүхэд ахуйгаас нь, авьяас билиг нь дэлгэрэх үеэс их үнэмшилтэй гагцхүү баримт, баримтаас гарах дүгнэлтийн хэмжээнд судлан туурвиснаараа энэ ном зүйрлэшгүй үнэ цэнэтэй юм.<br />Х.Сүглэгмаагийн эл бүтээлд О.Дашбалбарын хүүхэд ахуйд бичсэн анхны шүлгээс нь задлал хийж хүүхэд насны гэнэн шүлгээс залуу, идэр насны шүлгийн шинэ сэвүүн санаа яаж төрсөн, тэр нь яаж уран бүтээл болсныг зохиолчийн авьяас билиг хөгжсөн орчин, эцэг, эхийн хайр халамжаас эхлээд, зэргийн нөхөд, ханьсаж, дотносож явсан уран бүтээлчид, (Ш.Сүрэнжав, Д.Цэдэв, Ж.Бямба, Д.Шагдарсүрэн гэх мэт), ЗХУ-ын М.Горькийн нэрэмжит Утга зохиолын дээд сургуульд суралцсан авьяас билиг нь хэрхэн дэлгэрэн хөгжсөнийг “Оддын аялгуу” зэрэг яруу найрагт тод мөрөө гаргасан анхны бүтээлтэй нь холбон тайлбарласан нь анхаарал татам.<br />О.Дашбалбар 1990- ээд оны эхээр, таван ном хэвлүүллээ. Монголын утга зохиолд түүгээр үлдвэл үлдэнэ биз. Үгүй бол тэр л биз хэмээн бардамхан өгүүлж байж билээ. Энэ таван ном нь “Оддын аялгуу”, (1985), “Гол ус намуухан урсана” (1989), “Гэрэлт хайр” (1990), “Зүүдний мөнгөн шувуу” (1990), “Бурхны мэлмий” (1991) байжээ. Нээрэн л энэ таван номд О.Дашбалбарын яруу найрагчийн сэрэл мэдрэмж, сэтгэл санаа, зөн, хорвоогийн мөн чанарын тухай бясалгал цөм багтсан шиг.<br />Х.Сүглэгмаа энэ гол таван номд орсон шүлгийн үүсэж төрсөн үүх түүхээс аваад, түүний уншигчдад хүрсэн замыг ном, номын донж төрхтэй холбон тайлбарлсан нь гагцхан уран зохиолын судлаач, шүүмжлэгчид, зохиолчдод хэрэг тустай биш, ерөөсөө О.Дашбалбарыг, уран бүтээлийг нь ойлгож мэдрэх гэж явдаг өргөн олон нийтэд “Очирбатын Дашбалбар” ном тустай юм. 1990-ээд оноос уран зохиолыг үзэх үзэлд өөрчлөлт гарч өнөөх реализмын зарчмаас гажсан, сөрсөн янз бүрийн шүлэг зохиол хаа сайгүй гарах болов. Ийм үед О.Дашбалбар уран зохиолд анхны алхмаа хийж байсан залуу авьяастанд хандаж “Яруу найраг дахь нялхсын өвчин” шүүмжлэлт өгүүллээ уншигчдын хүртээл болгосон нь яруу найргийг ойлгоход их тус болсон.<br />Яруу найргийн шинэ урсгалыг шохоорхогчид, түүнийг дэмжигчид “Бид л монголын утга зохиолд цоо шинэ юм оруулаад ирлээ” гэх аястай ярьж, бичиж бүүр “Модернизм монголд” хэмээх ном хүртэл хэвлүүлж байв. Энэ үед О.Дашбалбар “Шинэчлэл гэж ийм юм байдаггүй юмаа. Тэгэхэд хүрвэл миний шүлгүүд дотор ч модернист шүлэг зөндөөн л бийдэг” хэмээн хэлж яруу найргийн шинэ хандлагын талаар уйгагүй маргаан өрнүүлж энэ чанараараа “хямрал”-ын үеийн уран зохиолоос эерэгээр гарах гарцыг хайж араасаа яруу найргийн бүхэл бүтэн үеийг дагуулж байсныг түүний “Гол ус намуухан урсана” номоор нэрлэсэн “ГУНУ” урсгалын зарчим уриагаас үзэж болох байхаа.<br />Х.Сүглэгмаагийн “Очирбатын Дашбалбар” номд яруу найрагчийн энэ бүх яруу найраг дахь хошуучлагч, шинэчлэгчийн байр суурийг нүдээр үзэгчийн,судлан шинжлэгчийн байр суринаас ул үндэстэй гаргасныг ололт хэмээн цохон тэмдэглэх учиртай. Яагаад гэвэл он цаг урсах тутам тухайн судалгааны ном улам үнэд орно.<br /></div><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5612393674100623714" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 240px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjFRdpCkWIKli_Yh2jBFGCAAhqON7rgzVwvCBcH3ANMDcXJ9Mdrcjt22_sc0tR9Ewo4MRziIKnlBB1qkDdYM-b_J4H-HFGxH4rp8jpLVA_ZHtGF2fS3bCnvVR8spAA3oMDMd0wWKmPxW_Gk/s320/DSC00057.JPG" border="0" />“Очирбатын Дашбалбар” номд байгаа өөр нэг тэмдэглэх содон зүйл бол яруу найрагчийн нийгэм, улс төрийн амьдралд оролцох болсон, энэ үеийн оюун санааны гүнзгийрэл, уран илтгэгч, нийтлэлч болсон замыг өгүүлэхдээ “С.Жамъянгаравын нэрэмжит Дорно дахины утга зохиолын дээд сургуульд багшилж байсан үеийг онцлон авч үзсэн нь анхаарал татаж байна. Намайг насан залуу байх цагт миний удирдагч багш Чой.Лувсанжав багштан санаа сэтгэл нь цэлмэн гийсэн үедээ”<br />- Багш нь ч сурдаг. Оюутан нь ч сурдаг гэсэн үгтэй юмаа, хүү минь” гэж ирээд л урьд өмнө зааж байгаагүй шинэ хичээл заахдаа хэлдэг байсансан. Түүнлүгээ нэгэн адил О.Дашбалбар “С.Жамьянгаравын нэрэмжит Дорно дахины Утга зохиолын дээд сургуульд” багшлаагүйсэн бол, тэр үеийн оюутнуудын өмнө өөртөө тийм их итгэлтэй байж тухайн цагийн монголын их, дээд сургуулийн утга зохиолоор мэргэжил олгож байсан сургалтын төлөвлөгөөг “эвдсэн” хичээлийг зааж дадлага хийгээгүйсэн бол тийм нэртэй нийтлэлч, илтгэгч болох байсан болов уу гэж хааяа бодогддог.<br />Энэ үе бол О.Дашбалбарын оюун санааны их оргилолтын үе юм.<br />Зохиолоос энэ үед “Цаг хугацааны гуниг буюу орон зай дахь дүрсүүд” эргэцүүлэл-гунигийн яруу найраг туурвисан түүх, зохиол төрсөн үндсийг Х.Сүглэгмаа судалгааныхаа номд сэтгэл сэрхийхээр бичсэн байх ажгуу.<br />Эрдэмтэн Х.Сүглэгмаагийн эл туурвилд О.Дашбалбарын амьдрал, уран бүтээлийн замыг тодруулахтай холбогдуулан уншиж үзье гэвэл яруу найрагчийн удаа дараа хэвлүүлсэн өгүүлэл, нийтлэлээс аваад бие даасан ном, гэрэл зураг зэрэг лавлагааны арвин хэрэглэгдэхүүн байгааг дурдая.<br />Х.Сүглэгмаа “Монголын их соён Гэгээрүүлэгч Очирбатын Дашбалбарын амьдрал, уран бүтээлийг өөрийн чинээнд өгүүлэхийг эрмэлзсэн нэгэн дэвтрээ ийнхүү өндөрлөе” хэмээн “Очирбатын Дашбалбар” номоо төгсгөжээ.<br />Тиймээ, багшийн ачийг бодож эд хөрөнгө, сэтгэл санааныхаа өглөгийг гаргасан эл туурвил тань тосон ирэх цагийн цагийн урсгалд автахааргүй, нэгэн жарны битгий хэл, хэдэн жарны мэргэдэд Очирбатын Дашбалбар судлалын шанг дорвитойхон татсан мартаж болохгүй хүний тухай магтаал сонсохоор бүтээл болсоныг цохон тэмдэглэснээр шинэ номын тайлбар юугаан өндөрлөе.<br /></span></span><br /><br /><div align="right"><span style="font-family:times new roman;"><strong><span style="font-size:130%;color:#003333;">2009он.<br />Ч.Дагвадорж<br />Монгол Улсын соёлын гавьяат зүтгэлтэн,<br />Утга зохиолын шүүмжлэгч<br />доктор профессор</span></strong></span> </div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-56133369756317828902011-05-29T21:06:00.000-07:002011-05-30T21:12:35.877-07:00Хамгийн нандин сэтгэлд чинь л...<div align="center"><span style="font-family:times new roman;"><strong><span style="font-size:180%;color:#990000;">ХАЙРТАЙ ГЭЖ БИЧЬЕ<br /></div><br /><p></span></strong></span><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5612370450200221186" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 246px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjzOuMhPHnF_SrbekxUCaf0bVO9c_YFl81h46g74izGnOEtB0368r2mPgOdb6JjkfCEMEEybASGJ8cIgPfIb6J5XR_aScRmveAYORDbMFh3zIot1Qq82pCvZ37qQm7U1Ak-2v43xdZlWEmG/s320/127986%255B1%255D.jpg" border="0" /> <span style="font-family:times new roman;font-size:180%;color:#993300;"><strong>Хашгирч дуулж<br />Хамаагүй чангаар өгүүлж үл зүрхэлнэ<br />Харц харцны үзүүр дээгүүр<br />Хамтдаа хөтлөлцөөд гүйж үл зүрхэлнэ<br />Үүрийн гэгээн туяагаар зүсэлье<br />Үдшийн гялаан одоор гэрчилье<br />Үнэрийг минь шингээсэн салхиар илбэе<br />Үгүйлж мэдэх ганцхан үгийг<br />Үлдээе чамдаа<br />Усан дээр бичихээр<br />Уусчих гээд уяхан юм<br />Элсэн дээр бичихээр<br />Элэгдчих гээд эмзэг юм<br />Хадан дээр сийлэхээр<br />Халирчих гээд хайлган юм<br />Хамгийн нандин сэтгэлд чинь л<br />Хайртай гэж бичье дээ.</strong></span></p><br /><br /><p align="center"><span style="color:#006600;">***************************************************************************<br /></span><span style="font-family:Times New Roman;color:#993300;"><span style="font-size:180%;color:#000066;"><strong>ЭНХРИЙХЭН </strong><br /></p></span></span><br /><br /><div align="right"><strong><span style="font-family:Times New Roman;color:#993300;"><span style="color:#000066;"><span style="font-size:180%;"><em><span style="color:#993300;">Амьдралын хамгийн гоё нь<br />хувиршгүй сэтгэл.</span>..</em><br /></span></div></span></span></strong><br /><div align="left"><strong><span style="font-family:Times New Roman;font-size:180%;color:#000066;">Ичимхий бүрэг аашийг минь тайчих<br />Инээмсэглэл, тийм дотнохон зөөлөн нүд<br />Итгэл хайр гэрэлтсэн хонгор сэтгэл<br />Ихэмсэг төрх, ийм дулаахан гар<br />Илүү надад юу хэрэгтэй, юу хэрэгтэй билээ<br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhR7OZ3fONqfCjLN2cyw8o3FMRZ4ZFh7lEtGLG5_BthpIVGjxOhc15IC30a2WV74vm1P0OLBRAfA1TcE8Ec1eEqad-F8Vtqsi3KlcguYcpITcypKR1JP_egcIt2qwKnwgT88RQvdBzvd2zO/s1600/112674[1].jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5612423650779482834" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 320px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhR7OZ3fONqfCjLN2cyw8o3FMRZ4ZFh7lEtGLG5_BthpIVGjxOhc15IC30a2WV74vm1P0OLBRAfA1TcE8Ec1eEqad-F8Vtqsi3KlcguYcpITcypKR1JP_egcIt2qwKnwgT88RQvdBzvd2zO/s320/112674%255B1%255D.jpg" border="0" /></a><br /></span></strong></div><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><div align="left"><strong><span style="font-family:Times New Roman;font-size:180%;color:#000066;"></span></strong></div><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><div align="left"><strong><span style="font-family:Times New Roman;font-size:180%;color:#000066;"></span></strong></div><br /><br /><br /><br /><br /><div align="left"><strong><span style="font-family:Times New Roman;font-size:180%;color:#000066;"></span></strong></div><br /><br /><div align="left"><strong><span style="font-family:Times New Roman;font-size:180%;color:#000066;">Дандаа чамд эрхэлсэн энэ танхилхан өдрүүдийг<br />Дандаа надад тэмүүлсэн энэ анхилхан сэтгэлийг<br />Дасан дасан дуулсан хайрын гэгээн учралаа<br />Далавчтай бол нисчихмээр хачин гэнэн догдлолоо<br />Дахиад би хаанаас, хаанаас чиг олох билээ<br /></div></span></strong><br /><br /><br /><div align="left"><strong><span style="font-family:Times New Roman;font-size:180%;color:#000066;">Инээх минь ил, уйлах минь далд орчлон сон<br />Ирж байгаа даа гэхээс хачин ихээр догдолно<br />Эрхлэх минь ил, эмтрэх минь далд учрал сан<br />Энгэрээ тэмтэрч үгүйлэх Энхрийхэн минь ээ<br />Энэ орчлонгийн хаана нь, хаана нь чиг нуух вэ чамайгаа</span></strong></div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-36732767200990726912011-05-29T20:31:00.000-07:002011-05-30T21:13:54.966-07:00<div align="center"><span style="font-family:times new roman;"><span style="color:#000066;"><strong><span style="font-size:130%;color:#000099;">ҮЛЭМЖИЙН ОРЧЛОНД БИ УДААН АМЬДРАНА<br /></span>(“ОЧИРБАТЫН ДАШБАЛБАР</strong>” номын тухайд)</span></span></div><br /><br /><div align="center"><span style="font-family:Times New Roman;color:#000066;"></span></div><span style="font-family:times new roman;"><span style="color:#000066;"><br /><div align="justify"><span style="font-size:130%;">Очирбатын Дашбалбарын амьдрал, уран бүтээлийн тухай эрдэмтэн, яруу найрагч Хургаагийн Сүглэгмаа эссэ хэлбэр бүхий нэгэн шинэ содон ном туурвижээ. Содон гэсний учир нь эл номыг бүтээхдээ Сүглэгмаа судлал шинжлэлийн хуучин замаар бэдэрсэнгүй “Үе үеийн монгол туургатны утга зохиол, урлаг, улс төр, яруу найргийн гарамгай төлөөлөгч”(доктор С.Байгалсайхан) шинэ зууны яруу найрагч О.Дашбалбарыг түүний бүтээж, түмэндээ, хойч үедээ үлдээсэн баялаг материал дээр нь тулгуурлан зан чанар, намтар түүх, уран бүтээлийн эхлэл хийгээд ид цэцэглэлтийн үе, улс төрийн үзэл бодол зэрэг олон талаас нь иж бүрэн нээн харуулж чадсанаараа, мөн найрагчийн дотоод ертөнц рүү тун гүнзгий орж туурвиснаараа “Очирбатын Дашбалбар” ном бол монголын уран зохиол судлалд гарсан шинэ үзэгдэл, шинэ бичлэг болсон байх юмаа. <img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5612352669499646002" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 207px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj2L2Z5U8eM-j2jY8Bar_jixozNpPQhJiy8keWlydAyZG94Nhs034qhNR2fgnUTmK0W_4betANAXLnJehLs6HPonHk20G7_7gWGLwJ6MjmAwsJ6Zd94ndb0JT76sIolUKEKK23a2x4qYyLS/s320/05.jpg" border="0" /><br />Доктор, профессор С.Байгалсайхан уул номын талаар товчхон бөгөөд тун чамбай дүгнэлт үнэлэлт бүхий “Өмнөх үг” бичсэн байна. Тэрбээр номын ач холбогдлыг “Яруу найрагч гэж эх орон, улс үндэстнийхээ төлөө цохилох зүрхтэй, уран бүтээлээ түүний төлөө зориулдаг, зориулахаар үл барам түүний төлөө тэмцдэг, тэмцэхээр үл барам гар бие оролцон хийж бүтээдэг гэдгийг тодорхой гаргаж өгч чадсан явдал” хэмээжээ.<br />Энэ ном нь улиг болсон намтар цадиг, судалгааны тоочин өгүүлсэн бичлэг биш, зохиомж уран бөгөөд утга логик уялдаа сайтай, хэллэг яруу, зохиогчийн багшаа гэсэн чин халуун, тунгалаг гэгээн сэтгэл шингэсэн сайн бүтээл болсныг дөчөөд жил уран зохиолын ертөнцөд амьдарсны хувьд мөхөс бичээч би онцлон хэлэх нь зүйтэй. Ном үндсэн хоёр бүлэгтэй.<br />“Дашбалбарын намтрын товчоон” хэмээх тэргүүн бүлэгт найрагчийн намтарт холбогдох сонирхолтой нэлээд материал, Дашбалбар монголын яруу найргийн нэрт төлөөлөгч, Монголын бурхан шашны хөгжилд оруулсан хувь нэмэр, улс төр нийгмийн нэрт зүтгэлтэн гэдэг талаас багцлан өгүүлж, баялаг сайхан хэллэгээр туурвисан бол дэд бүлэг-“О.Дашбалбарын уран бүтээл”-дээ түүний яруу найргийн бүтээлүүд, уламжлал, шинэчлэл, нийтлэлүүдийн тухай ихээхэн даацтай задлан ярьж, найрагчийн оюун санааны ертөнцийн гүнд ярган орж, нээн үзүүлсэн байна.<br />Эцэст нь дотоод гадаадад хэвлэгдсэн бүх уран бүтээлийнх нь жагсаалтыг хавсаргасан бөгөөд үүнээс ажиглахад Дашбалбар нь дөч гаруйхан наслахдаа оюуны соёлын арвин их өв бүтээж үлдээснийг төвөггүй харж болно. Энэ билгүүн их шүлэгч 17 ном бүтээсэн агаад нийтдээ 1400 гаруй шүлэг, нийтлэл, эссэ, хөрөг, дурсамж, өгүүлэл бичжээ. Хажуугаар нь улс төр, нийгмийн үйлсэд хүчин зүтгэж, монголоо эрх чөлөөгөө, газар шороогоо, өв соёлоо гэсэн нөр их тэмцэл хөдөлмөрийнх нь цаг нарыг тооцвол ганц хүнд ахадмаар их бүтээл үлдээсэн нь тодорхой ажгуу.<br />Дашбалбар судлалын хамгийн жинтэй, үнэтэй энэ номын тухай иж бүрнээр задлан ихийг өгүүлж болох ч энд би тийм зорилго тавьсангүй. Тийн өгүүлэх боломж, чадвар ч надад байхгүй бололтой.<br />Харин яруу найргийн нэрт төлөөлөгч талаас нь Сүглэгмаагийн бичсэн дээр тулгуурлан цөөн хэдэн үг хэлье гэж бодлоо. Би бол судлаач шүүмжлэгч биш, гэвч шүлэгч л шүлэгчийг илүү мэдэрдэг болохоор шүлэг зохиолтой нь хамт явсаар ирсний хувьд энэ эх оронч найрагчийн тухай доктор Сүглэгмаагийн бүтээсэн номын зарим хэсэг дээр тогтож бодол ухаанаа нэмэрлэхээр шийдэн үзэг барьсан минь энэ болой. Сүглэгмаа бол өнөө үеийн шүлэг бичдэг бүсгүйчүүдээс “Юманд үнэн сэтгэлээр ханддаг, яруу найраг нь хүнд хүрдэг тоотойхон бүсгүйчүүдийн нэг эрдэмтэн, яруу найрагч” (Ш.Сүрэнжав) яах аргагүй мөн билээ. Тийм ч учраас найрагчийн сэтгэлээр, шавийн сэтгэлээр, судлаачийн эрдмээр “Очирбатын Дашбалбар” номоо бүтээсэн нь маш тод ажиглагдаж байна. Яруу найраг нь ухаанд буух уран санаатай, сэтгэл хөглөх уянга сайтай байдаг шиг Сүглэгмаагийн судалгааны бүтээлүүд нь аль ч талаараа өөрийн гэсэн өнгө хийцтэй, өвөрмөц барилтай байдгийг шинэ ном нь улам тодосгон баталж байна.<br />“Үлэмжийн орчлонд би удаан амьдрана” гэж амьд сэрүүн цагтаа хэлчихээд, бурхны орноо одсон Дашбалбар найрагч харамсмаар цөөхөн жил, дөнгөж 42-хон жил амьдарчээ. Их Чойномоос ганцхан жил дутуу амьдсарсан нь сонин. Авъяастнуудад орчлон нас хайрлахдаа юутай ч харам юм бэ гэлтэй. Гэвч “Өөдрөг аяз” шүлэгтээ:<br />“Нарт ертөнцөд хүн үхдэггүй юм<br />Намрын шувууд шиг буцаж ирэхээр нисдэг юм” гэж бичсэн шиг найрагч эргээд л хүний орчлонд амьдарч, түмний сэтгэлд төгс яруу шүлгээрээ мөнхрөн үлдсэн авай гэснээр энэхүү бичлэгийнхээ оршлыг өндөрлөсүгэй!<br />* * *<br />Уран бүтээлийн замналын эхэн үе<br />Утга зохиолын дээд сургуульд суралцсан үе<br />3. Уран бүтээлийн замналын оргил үе гэж О.Дашбалбарын урлал туурвилын амьдралыг гурван ангилал болгон судалсан нь тун оновчтой агаад зөв арга болсон нь анхаарал татаж байна. Шүлэг бичиж эхлэхээс Горькийн нэрэмжит сургуульд суралцах үе хүртэлх энэ үе нь найрагчийн гараан дээрээсээ хүчээ аван хурдалж эхэлсэн (уралдааны морьтой жишвэл) жинхэнэ омголон залуу нас юм. Үүнийг Х.Сүглэгмаа 1970-аад оноос 1979 он гэж тодорхойлжээ. Энд бяцхан дурсамж оруулмаар санагдав. 1979 оны эцсээр би Зохиолчдын хорооны томилолтоор Унгарт хэд хоноод буцах замдаа Москвад долоо хонож билээ. <br /><p align="left"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5612353606341371154" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 185px; CURSOR: hand; HEIGHT: 263px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhAPFn-PtFZJCGM2EfXw3pdbNEHeZryq_EepSPNb4BOnijlHy73dBGl9QCPsJdS6fxzh9nlVuRoRQinrLW8QERb_Oyy7VE1pqL1u_jtbGD0q7xuCtglLkkVbxKeMqfNBHINa1nFtL7_igos/s320/ochirbatiin+dashbalbar.tif" border="0" /></p>Утга зохиолын дээд сургуулийн оюутны байранд эдүгээгийн СГЗ, нэрт зохиолч С.Пүрэвийн өрөөнд байлаа. Тэр үед Ш.Сүрэнжав, Н.Энхбаяр, Х.Мэргэн, Д.Давааням, Балбар, Г.Нямаа нарын нэлээд зохиолчид, орчуулагчид сурч байсан цаг. Нэг өдөр Пүрэвийн өрөөнд том алаг нүдтэй, гялалзсан залуу орж ирсэн нь О.Дашбалбар байсан юм. </span><span style="font-size:130%;">Бид шүлэг зохиол л ярилцсан санагдана. Тэгж хожмын авъяаслаг найрагчтай уулзсан юм. Дашбалбар тэгэхэд чухам л ирлэсэн тонгорог шиг хурц эрэмгий, амыг нь хагалсан үрээ морь шиг хөдөлгөөнтэй, гялалзсан дүрэлзсэн омголон залуу байлаа. Яагаад ч юм дөчөөд жилийн өндөрлөгөөс эргэн дурсахул түүнийг би тэр л цагийнх нь төрхөөр маш тод санадаг юм. Одоо ч тийм. Э.Хархүү би эргэн өгүүлсүгэй.<br />Ганга нутгийн сайхан найрагч Д.Шагдарсүрэнд тоогдож 1976 оноос нутгийнхаа сонин “Сүхбаатарын зам”-д ажиллах болсноор найргийн замд шуудран орж, улмаар Г.Мэнд-Ооёотой танилцан, уран бүтээлийн “Гал” нэгдэлд элссэн нь өсөж дэвжих, өөрийгөө таних таатай завшаан болсон нь энэ номноос маш тодруун харагдаж байна.<br />Найрагчийн уран бүтээлийн эхэн үеийг Сүглэгмаа шүлэг зохиол, намтар түүх, дурсамж, өөрийнх нь болон бусдаас ирүүлсэн захиа сэлттэй холбон баталгаажуулж, уран сайхны өндөр түвшинд, бичлэгийн төгс яруу хэлбэрээр бичсэн нь урьд хожид манай уран зохиолын шүүмж судлалд төдийлөн гарч байгаагүй шинэ өнгө аясыг илтгэсэн билээ. 1979-1984 он буюу оюутан цаг нь “Хамгийн үнэ цэнэтэй, торгон агшин” байлаа.<br />Е.Винокуров, В.Шугаев зэрэг оросын яруу найргийн нэрт төлөөлөгч, орчуулагчдын семинарт сууж, олон орны нэгэн үеийн авъяастнуудтай хамт суралцаж, бүтээн туурвиж асан тэр гэрэлт сайхан жилүүдэд Дашбалбар найрагч Москваг яруу найргийн хот гэж нэрлээд уянгын олон шилдэг шүлэг урлан бүтээсэн нь сургуулиа төгссөний дараа хэвлүүлсэн “Оддын аялгуу”, “Гэрэлт хайр”, “Гол ус намуухан урсана” зэрэг номнуудад хэвлэгдсэн тухай зарим шүлгээс нь иш татан оруулжээ.<br />“Амьддаа бие биеэ хайрла, хүмүүс ээ<br />Алив сайхнаа бусдаас битгий харамла.” хэмээх алдарт мөрүүдээс аваад<br />“Гэрийнхээ сүүдэрт амрах зуураа<br />Гэгээн орчлонтой би ярилцнам” гэх буюу<br />“Өвс ногоо би...<br />Өндөр алдар хэрэггүй<br />Цасан доор зүүдлэн нойрсоход<br />Цаг хугацаа надад хамаагүй”<br />“Үл дагагч баатрууд мэт эх хэл минь<br />Үхэгсдийн амин сүнс оршсон эх хэл минь” зэрэг олонд аладршсан шүлгүүдийн мөр бадгаас шигтгээ болгосон нь найрагчийн дотоод ертөнцөд гүнээ нэвтрэх арга болжээ.<br />“1980-аад оны дунд, сүүлхэн үеийн монголын яруу найргийг улам баялаг, утга яруу болгосон” олон шүлгийг нь нэрлээд “уран дүрслэл, утгын гүнзгийрлээр тэтгэсэн байгалийн уянга, дотоод сэтгэлийн уянгын мөр бадгуудаар задарч, улмаар эх орноо санан мөрөөдсөн, хайрлан тэмүүлсэн гэрэлт ахуйн шүлгээс эх дэлхий байгалтай нэгдсэн дотоод сэтгэлийн гүн ухаан руу шилжжээ” хэмээн дүгнэсэн нь судлаачийн гярхай ажиглалтыг илтгэж байна. Энэ нь судлаач хүн шүлэг зохиолыг зүгээр нэг тайлбарлан дамжуулах биш, түүний ололт, шинэ содон зүйл, утга зохиол дахь нөлөөлөл зэргийг уудлан нээж, учиглан тодруулахад оршдогийн баталгаа буюу.<br />“Очирбатын Дашбалбар” номонд зохиолч маань өөрөө яруу найрагчийн хувьд багшийнхаа шүлгийн мөн чанарт гүнзгий нэвтэрч ажигласан олон зүйл мэдрэгдэж байгааг сайшаан тэмдэглэхийн ялдамд нэгэн ишлэл хийх нь зүйтэй юм.<br />“Мөнгөн аяганаа голын уснаас хийж амсахад, эрдэнэ амссан мэт болоод<br />Хөнгөн аялгуу энэ биеэр тархаан, өөртөө би голын усыг хадгалнам.”<br />“Намрын шөнө голын эрэг дээр охиноо хөтлөн зогсном<br />Надад усны сэрүүн амьсгал нэгийг бодуулах авч<br />Жижиг навч шиг охины минь халуун алга<br />Жил сараас авч үлдсэн өөрийн ганц амь аж” гэжээ.<br />“Энэ нь хүн өөрийгөө байгалийн бүтээл, түүний үргэлжлэл гэж үзэх эртний монгол сэтгэлгээний тэнгэр, уул усны шүтлэг, түүнээс үүдэлтэй байгалийг шүтэх үзлийн монгол ахуйг эдүгээчлэх, өвс ногооны шивнээг сонсох, мөнгөн аягаар голын уснаас хутган амсах, охиныхоо жижигхэн гарын алгыг навч юм гэж энхрийлэн бодох сэтгэлгээгээр буулгасан гэж болно” хэмээжээ. Энэ бол судлаач, найрагчийн билгийн мэлмий, бийрийн хурцыг илтгэж буй хэрэг ээ.<br />1990-ээд оны эхээр буюу цагаан морин жилийн их хувьсгалын босгон дээр О.Дашбалбар “Аяа, миний Монгол”, “Ардын дуу”, “Эх хэл минь”, “Чингис хаан”, “Монгол”, “Хар хорин”, “Монгол улсын ерөнхий сайд”, “Мандухай” зэрэг зарим нэг нь улс төржсөн хэмээн өөлөх, яг одоо үед бол яах аргагүй хэлэх ёстой үг, зохиогчийн зүрх сэтгэлд шатаж буцалж байсан амь халуун нэвт шингэсэн нэлээд шүлэг бичсэн. Эдгээр нь үймээн шуугиант амьдрал, цаг үеийн өнгө амьсгааны илрэл байлаа. Өөрчлөлт шинэчлэлтээс үүдэлтэй дээрх нэр бүхий шүлгүүд бол найрагчийн монголоо гэсэн сэтгэлийн дэлбэрэлт юм гэж хэлж болно. Ийм шүлгүүд бичихээс өөр арга байгаагүй. Олон ч найрагчид энэ сэдвээр бичиж байлаа. Би ч адил.<br />“Тухайн үеийн үзэл суртлын нэг хэв загварт орсон нийгэмд монгол хүн юуг шүтэн биширч, юуг хайрлан хамгаалж, бас юуг мартаж үл болох, орхиж үл болохыг сануулав” гэж Сүглэгмаа доктор дээрх шүлгүүдийн тухай зөв оношилсон байна.<br />О.Дашбалбарын “Мөнхийн бүтээлүүд мөхлийн ирмэг дээр”, “Номон дээр гишгэсэн алдас” зэрэг шуугиан дэгдээсэн нийтлэлүүд хэвлэгдсэн даруйдаа нийгмийн хөндүүр газрыг сүрхий эмзэглүүлэн, дээдсийн чихийг халууцуулан, нүдийг бүлтийлгэж, ер нь бол балмагдуулж билээ. Эдгээр нийтлэл нь дээр дурдсан шүлгүүдтэй санаа агуулгын хувьд агаар нэгэн болой. Тэгэхлээр найрагч маань монголынхоо төлөө дан найргаар төдийгүй олон чиглэлээр тэмцэж эхэлсний нотолгоо болсон эл нийтлэлүүд үлдсэн ажгуу. Доктор Сүглэгмаа энэ тухай даацтай задлан өгүүлж, Дашбалбарыг иргэний эр зоригтой, дайчин улс төрч гэдгийг сайн гаргаж өгсөнд энэхүү номын нийтлэг нэг ач холбогдол оршиж буйг цухас дурдсу. Сүглэгмаа “Түүний монгол үндэсний сэтгэлгээт аядуу зөөлөн яруу найраг нь тэр аугаа их үндэстнийг авч үлдэх, хамгаалах, хэрхэн хойч үедээ өвлүүлэхийн тухайд зовнисон, эрж хайсан, учирласан, уриалан дуудсан шүлгүүдээр үргэлжилсэн юм. Энэ нь түүний “Би-талын хөх чоно”, “Амин сүнс минь мөнх тэнгэртэй шивнэлдэн байна”, “Чулуунаас түүсэн зарлиг”, “Хүүдээ хэлэх үг”, “Сануулга”, “Тангараг”, “Маршал Цэдэнбал”, “Маршал Чойбалсан” зэрэг шүлгүүдээс нь тод харагдаж байгаа билээ.” гэжээ.<br />Номноос хэсэглэн авсан дээрх ишлэлүүдээс Сүглэгмаагийн хувьд О.Дашбалбар найрагчийн иргэнлэг бөгөөд эх орноо гэсэн сэтгэл шингэмэл шүлэг найраглалуудад хийсэн дүгнэлт, ажиглалт, сэтгэмж тодорч байнам.<br />Сүглэгмаа их найрагчийн “Зүүдний мөнгөн шувуу”, “Гэрэлт хайр” шүлгийн номуудыг онцлон үзэж “Дорнын намуун уянга, яруу найрагчийн дотоод сэтгэлийн ухаарал уянгыг илтгэсэн, мөн монгол найргийн сонгодог өв уламжлалыг хадгалсан уянгын шүлгүүд нь” эдгээр номыг бүрдүүлж байгааг онцлон авч үзжээ. Тэгэхлээр О.Дашбалбарын яруу найргийн хөг дуурсал, өнгө эгшиг олон талтай баялаг агуулгатай нь төвөггүй ойлгогдном бус уу.<br />1990-ээд онд Монголын уран зохиолд олон ургальч үзэл хөгжиж, уран зохиолын олон арга хэлбэр, урсгал чиглэлүүд гарч ирэн, өөр өөрсдийн оюун санааны манлайлагчдыг төрүүлж, түүнийгээ тойрсон тодорхой үзэл санааны нэгдэл бүхий өөрсдийн хүрээлэнг бий болгож эхэлсэн юм. Эдгээрийн нэг нь О.Дашбалбарын “Гол ус намуухан урсана” номын нэрээр нэрлэсэн “ГУНУ” урсгалынхан билээ. Гоо сайхныг дээдэлж ертөнцийг яруу сайхнаар илэрхийлэх тунхагтай энэ урсгалын гол төлөөлөгч нь О.Дашбалбар мөн гэдгийг баримтанд үндэслэн томруун өгүүлсэн бөгөөд олон залуусыг шинэ урсгал чиглэлд ороход нь замчилж байсан ачтан, багш гэдгийг тус ном өгүүлж байна. Үнэхээр ч О.Дашбалбар бол хоёр зууны зааг дээрх олон залуусын багш нь байжээ.<br />Тэдний нэг “Очирбатын Дашбалбар” ном туурвигч, Өмнөговь аймгийн Ханбогд сумын уугуул Хургаагийн Сүглэгмаа юмаа.<br />“Өлгий авс хоёрыг хүн бүхэн дамждаг болохоор<br />Өөр юу ч хэрэггүй, бие биеэ л хайрла” гэж чин зүрхнээсээ хүн олондоо захиж хэлсэн найрагчийн амьдрал, уран бүтээлийн тухай энэ номны нэгээхэн хэсгийн талаар буюу “О.Дашбалбар монголын яруу найргийн нэрт төлөөлөгч болох нь” нэртэй бичил бүлгийн тухайд Өмнөговийн Хархүү би ийнхүү бичиглэв.<br />Аяны дөрөөнд хамт урагшилж, найргийн замд цуг явсан Балбар дүүгийн тухай сайхан ном бүтээсэн Сүглэмаа докторт би гүнээ талархаж байгаагаа энэ дашрамд хэлэх учиртай юмаа. Юун гэвээс Сүглэгмаа бид өмнийн говийн унага бөгөөд ус бэлчээр нэг, ёс заншил ойрынх юмаа.<br />Өмнөговиос хэл, утга зохиол судлалд академич Д.Төмөртогоо, доктор С.Байгалсайхан, Х.Сүглэгмаа 3-аас өөр нэрлэх эрдэмтэн одоохондоо алга байна. Гэвч хойчийн үр сад залган төрөх нь мэдээж.<br />“Очирбатын Дашбалбар” номын эхэн хэсэгт Дашбалбарын Мөнгөндалай “Шинэ үеийн уран зохиолд Дашбалбар судлалыг хөгжүүлэхэд энэ бүтээлээрээ шинэ зам тавьж чадлаа” хэмээн эл номын тухай том бөгөөд чухал үнэлгээг өгсөн байна. Үүнтэй би санал нэг байна. Аавынх нь намтар, уран бүтээлийн талаар ангийн анд Сүглэгмаа сайн ном бүтээсэнд Мөнгөндалай гүнээ талархаж баярлах нь зүй. Энэ ч аргагүй, хамгийн гол нь эл ном Дашбалбарыг “Монголын үе үеийн сэхээтэн, яруу найрагч, зохиолчдыг төлөөлж чадахуйц монголын оюуны тэнгэрт нисэж байсан гайхамшигт галт шувуу байжээ гэж ойлгож болохуйцаар илэрхийлсэнд оршино.” (С.Байгалсайхан)<br />Энэ галт шувуу “Үлэмжийн орчлонд удаан амьдрана”, “Монголын яруу найрагт Дарьгангын гурван найрагч гэж эрхэмлэн үздэг хувь заяаны амин урсгал нэгтэй Г.Мэнд-Ооёо, Д.Нямсүрэн, О.Дашбалбар” хэмээн судлаач, энэ номыг бүтээгч, яруу найрагч Х.Сүглэгмаа уул номондоо нэгэнтээ өгүүлсэн байна. Хүн хүнээ түшиж, хайрлаж амьдрахын учир утга үүнд оршном билээ.<br />“Очирбатын Дашбалбар” гэдэг номын тухай энэхүү нийтлэл-бичлэгээ би нэрт найрагчийн “Үлэмжийн орчлонд удаан амьдрана” гэсэн үгээр нэрлэлээ, бас энэ тэнгэрлиг агаад, мөнхийн итгэл шингэсэн үгээр төгсгөе гэж бодлоо.<br />Монголын уран зохиолын хөх тэнгэрт гайхамшигт галт шувууд олон төрж, эх нутаг, элгэн түмнээ эгнэгт гэгээрэл ухаарлын өндөрлөг өөд даллан дуудаж байх болтугай! “Очирбатын Дашбалбар шиг ном олон төрөх болтугай!<br /></span><span style="font-size:130%;"></span></div><br /><br /><br /><div align="right"><span style="font-size:130%;"><strong>2009-10-20<br />МЗЭ-ийн шагналт зохиолч Эрэнжидийн Хархүү</strong></span></span></span><span style="color:#000066;"><strong> </strong></div></span>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-42016048300421937132010-10-22T02:52:00.000-07:002010-10-24T06:31:44.246-07:00Ø¿¿ìæ ñóäëàë<div align="left">Х.Сүглэгмаа доктор (Ph.D), дэд профессор </div><br /><div align="left"></div><div align="left"></div><div align="left"></div><div align="left"></div><div align="left"></div><div align="center"></div><div align="center"><span style="font-size:130%;color:#003333;"><strong>ЦОГТ ОЧИРВААНИЙН ИХ ШҮЛЭГЧ ЦОГДОРЖИЙН БАВУУДОРЖ</strong></span></div><div align="center"></div><div align="center"><strong><span style="font-size:130%;color:#003333;"></span></strong></div><div align="center"><strong><span style="font-size:130%;color:#003333;"></span></strong></div><div align="center"><strong><span style="font-size:130%;color:#003333;"></span></strong></div><div align="center"><strong><span style="font-size:130%;color:#003333;"></span></strong></div><div align="center"></div><div align="justify"><span style="color:#003300;"><span style="font-size:130%;"></span></span> </div><div align="justify"><span style="color:#003300;"><span style="font-size:130%;"> Дорно дахины уран сайхны сэтгэлгээний түүхэнд монгол яруу найргийн өв уламжлал, сэтгэлгээний өргөн дэлгэр боломжууд, сэдэв, агуулга уран сайхны хэм хэмжээг олон талаас нь ярьж ирсэн баялаг өв бий. Бид аль болох дорны, монгол уламжлалт сэтгэлгээний хэв маягаа тордож байж сая, өдөр ирэх тусам даяарчлагдан байгаа дэлхий нийтийн их урсгалаас өөрийн цаг мөрний эрэгт бууж, тэгснээрээ монгол соёл, монгол сэтгэлгээ, монгол хэлний баялгаа өөрийн мөн чанараар нь авч үлдэх нэгэн боломж бүрдэх юм. Монголын уран зохиолын яруу найргийн сэтгэлгээний уламжлал шинэчлэлийг ийнхүү ярихад, Цогдоржийн Бавуудоржийн яруу найргийн онцлогийг тэмдэглэн авч үзэх нь тохиолдлын хэрэг биш юм. Яруу найрагч Ц.Бавуудорж “Бүгээн анир” (1991), “Гүмүда” (1992), “Салхин зүгээс цэцгийн цагаан цоморлиг шүхэрлэнэ” (1999), “Тарнийн цагаан цэцэг буюу Отгонтэнгэр” (2000), “Дорно аялгуу” (2001), “Амар амгалангийн яруу найраг” (2002), “Монголын их амар амгалан” (2003), “Хараацай жигүүрээ гурвантаа дэвэх мэт” (2005), “Сарны шүлгүүд” (2006), “Дорно зүгт өвс болно” (2007) зэрэг яруу найргийн номуудаа хэвлүүлжээ. <br />Ц.Бавуудоржийн яруу найрагт байнга анзаарагддаг нэгэн зүйл бол түүний тэнгэрийг шүтэх үзэл юм. Шүтэх гэхээр магадгүй явцуу ч байж болох юм. Ерөөс өөрийгөө тэнгэрийн харьяат гэж “одны нь гэгээнд үзэгдэх өвс мэт” үзэх, эсвэл тэнгэрийг өөрийн оюун санааны харьяат болгож “тэнгэрийн хишгийг цалгиагаагүй” гэх тэр үзэл нь түүний яруу найргийн амин сүнс болж үлдсэн байдаг. Энэ орчлонд хүмүүний төрлийг олох, төрөх үхэх, ирэх буцах жаргах зовох бүгдийг тэнгэрийн эрхшээлээр гэж тэрэн лугаа дүйж сэтгэнэ. Энэ тухайдаа яруу найрагч<br /><br />Дээр хөх тэнгэрт<br />Нэгэн хувилгаан бий<br />Дүрс хувирсан гэгээн биеэ хүмүүн<br />Тайлж тоглох нь түүнд таалагддаг<br />Дүүрэн цагаан сар<br />Хавирган болж бутрах нь таалагддаг<br />Өвс ногоо<br />Өнгө шилжих нь таалагддаг<br />Үрт амьтан<br />Үйл тавиланд шидэгдэх нь таалагддаг...<br />Алтан одод харвахгүй одоход уцаартай<br />Алаг нүд нулимсгүй явахад уцаартай<br />“Уйдагч хувилгаан” шүлэг [Бавуудорж.2007.57-58]<br /><br />хэмээн шүлэглэжээ. Энд, дээд сар нарны орон, дунд хүмүүн бидний орон, доод лус газрын орны буюу- энэ сав шим ертөнцийн гурван их орчил орон зайд хувааж, хүмүүний ирж буцах, сар хуучдах сар шинэдэх, өвс ногоо ургах хагдрахын үлгэрт- үүсэх, хуран үйлдэх, үгүй болохын үйлийн барилдлагаар нь хашин, улирч ирэх, эдүгээ орших, одож өнгөрөх-гурван цагийн хэмнэлд хэрчиж, тэрхүү орон зай, цаг хугацаа, үйлийн учир шалтгааныг гагцхүү тэнгэрийн эрхшээлээр болдог хэмээн утга зангидаж өгсөн сэтгэлгээний ололт нэгэн дор харагдаж байгаа юм. Чухам эндээс орчлонгийн мөнх бусын тухай, явдал үйлийн хоосон чанарын тухай, цаг улирлын болзоо үгүйн тухай олон салаа утга цааш хөвөрч одно. Мөн энэ шүлэгт:<br /><br />Дэлхий эргэдгээрээ эргэхэд уцаартай<br />Дээр хөхрөгчийн гүнгарваанд<br />Миний цээжиндэхтэй ижилхэн<br />Нэгэн хувилгаан бий “Уйдагч хувилгаан” шүлэг [Бавуудорж.2006.58] гэжээ.<br /><br />Одоо энд тэрхүү ертөнцийн оршин байх орон зай, цаг хугацаа, үйлийн барилдлагыг гагц өөрийн эрхшээл дор хураагч тэнгэрийн хувилгаан чанар нь “Миний цээжиндэхтэй ижилхэн” гэж эдүгээчилнэ. Энэ бол түүний яруу сайхны сэтгэлгээнд хийсэн чөлөөт эрэл хайгуулын нэг мөн боловч цаанаа эртний их сэтгэгч Нагаржунагийн төв үзлийн номлолд өгүүлэгдэх “буй үгүй”, “төрөх түрдэх”, “бодтой бодгүй” нь үнэхээр бус болох тухай өгүүлэх “Үндсэн билгийг шүлэглэсэн” хэмээх зохиол дахь:<br /><br />Алимад өчүүхэн оюунтан<br />Бодисыг буй ба үгүй болгон үзэхүй<br />Тэрбээр чухал амирласан<br />Үзэгдэхүүн нирвааныг үл үзмүй [Монгол Данжуур, 105 дугаар боть.6а тал]<br /><br />хэмээн төрөх, эвдрэх, бүтсэн, эс бүтсэнийг тус ангид авч үзэх биш, түүний шүтэн барилдлагын мөн чанараар ойлгохын тухайд өгүүлсэнтэй утга дүйж байна. Ингэснээр Ц.Бавуудоржийн энэ шүлэгт хэдийвээр ертөнцийн үйл тэнгэрийн эрхшээлээр болох авч, тэр эрхшээлт чанар миний цээжин дэх хувилгаан чанартай ижил юм, тэнгэрийн тэр хувилгаан чанар надад ч бас буй тул тэр эрхшээлт үйлийн мөн чанарын шалтгаан нь би өөрөө юм гэсэн уран сайхны давхар ахиулал гүн харагдаж байдаг. Зохиолч энэхүү санаагаа гүнзгийрүүлж өөр нэгэн шүлэгтээ:<br /><br />Үүл боловч огторгуй тэнгэрт нислэгтэй ч<br />Түүн дотор салхины мэдэл буйд энэлэн дуулав би<br />Үйл боловч жаргаж гунихын аглагтай ч<br />Түүн дотор хурмастын эрх буйд гаслан дуулав би<br />“Эрхшээлт сарны аясаар” [Бавуудорж.2002.101] </span></span></div><span style="color:#003300;"><br /><div align="justify"><br /><span style="font-size:130%;">хэмээн үүл хэдийгээр огторгуй тэнгэрийн эрхшээлт боловч газрын салхины аясаар нүүн одох, жаргах зовох хэмээх нь үйлийн үрээр боловч түүн лугаа хурмастын эрх буйн тухай өгүүлэн дээрх бодтой бодгүй, шалтгааан үрийн, шүтэн барилдлагын санаагаа батжуулсан байна. Мөн түүний “Хүрэл чоно” шүлэг дэх<br /><br />Хүрэл чоно улина Хүннү чоно улина Хөрст энэ орчлон дээр Хөх тэнгэр улина Хүрэл тэнгэр улина Улина ...<br />Чоно улина<br />“Хүрэл чоно” [Бавуудорж.2002.71]<br /><br />гэж өгүүлэн, мөн дээрхийн адил шалтгаан үйлийн барилдлагат хоёр тусагдахууныг нэгээс нөгөөд утга шилжүүлэн уран сайхны халил хийсэн нь цаанаа уншигчдад өвөрмөц сонин сэдлийг үлдээж байгаа ч байж болох юм.<br />Тэрээр өөрийгөө мөн тэнгэрийн харьяат гэж үзнэ. “Гэтлэхүйн цэнхэр хязгаар” шүлэгтээ энэ тухай </span></div><br /><div align="justify"><span style="font-size:130%;"><br />Энэ цэнхэр тэнгэрээс цааш би явахгүй<br />Эсгий үнэг намайг нулимстай дагадаг...<br />Энэ цэнхэр тэнгэрээс цааш би явахгүй<br />Амар амгалан намайг нулимстай дагадаг<br />Энэ цэнхэр дорноос цааш би явахгүй...<br />“Гэтлэхүйн цэнхэр хязгаар” [Бавуудорж.2006.57] </span></span></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003300;"><br /><span style="font-size:130%;">хэмээн шүлэглэсэн нь бий. Бавуудорж бол амар амгалангийн их дууч. Тэр амар амгалангийн шалтгаан нь тэнгэр ажгуу. Бавуудорж бол дорныг магтан дуулагч. Дорныг цогцлоон босгогч нь тэнгэр ажгуу. Өөрийнхөө сэтгэл зүрхэнд буй болгосон, яруу найргаараа ямагт тунхаглан зарласан тэр оюун сэтгэлгээний үнэт зүйлсээ тэнгэрийн хязгааргүй аглаг чанараар хэмжиж ухаарна. Балчир багаас бидний оюун бодолд суусан нэгэн үнэн бол “эсгий үнэг”. Өөрийнхөө итгэл үнэмшилд “үнэн бол энэ” гэж мэдэрсэн хамгийн анхдагч тэр ойлголтыг яруу найрагч ухаарал танин мэдэхүйн дээд эрмэлзэл болсон яруу найргийн мөн чанарт уяж, түүнийгээ өөрийн итгэл үнэмшилийн дээд хязгаарт аваачиж оноосон нь энэ юм. <img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5531604192120276098" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 239px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhbbelWXXhtu3X7EdK4UWmGEdp4Y92CItq5mEQrfxybktbzhvX8mHQUNAgrDBjfu4jmmJDMwC-lHkqMON1WyHywYvPqdow32xf2Zrb4uKZRjNLGv35dh2vW1oPChjq6_EkwfEIQ4N7N1hyn/s320/%C3%83%C3%AE%C3%A2%C3%BC+%C3%A3%C3%B3%C3%B0%C3%A2%C3%A0%C3%AD+%C3%B1%C3%A0%C3%A9%C3%B5%C3%A0%C3%AD.JPG" border="0" /><br />Мөн Ц.Бавуудоржийн “Гөлгөнд зориулсан шүлэг” гэж яруу найрагчийн дотоод сэтгэлийн “би”-г нээх, эсвэл тухайн үзэгдэл юмсаар дамжуулан, өөрийн ертөнцийг үзэх үзэл хандлагаа чөлөөтэй илэрхийлэх уран сайхны арга болон хөгжиж ирсэн “үг” зохиолын өчил үг буюу монологийн хэлбэрээр бичсэн нэгэн сонин өгүүлэмжит зохиол байдаг юм. Уг шүлгэнд хүн гөлгөнд хандан:<br /><br />Ягааран мандаж байгаа энэ талын нарны наагуур<br />Ялдамхан цагаан үүлс алгуурхан нүүж явна аа даа<br />Энэ л бид хоёрын<br />Баяр юм шүү, гуниг юм шүү…<br />Өнөөдөр би хүн чи нохой хэдий ч<br />Ясыг минь нэг л газар шороон дээр тавих болно…<br />Сүнсийг минь нэг л тэнгэрийн шилтгээнд зэрэгцүүлэн залах болно…<br />“Гөлгөнд зориулсан шүлэг” [Бавуудорж.2007.59-60]<br /><br />гэж учирлан өгүүлдэг. Тэгвэл XIX зууны “үг” зохиолын сонгодог төлөөлөгчдийн нэг бурхны шашны нэрт зүтгэлтэн хамба номун хан Агванлувсанхайдавын «Урт үст Цэрэнпэл хэмээгдэхийн тэмцлийн бичиг оршвой» хэмээх зохиолд номын ёсыг сахиж бандидагийн</span></span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn1" href="http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=2798293371968640609#_ftn1" name="_ftnref1"><span style="font-size:130%;color:#003300;">[1]</span></a><span style="font-size:130%;color:#003300;"> зэрэгт хүрсэн гэх боловч өчүүхэн олз ашиг, амин хувиа хичээхээс илүү зүйл үгүй, асрал нигүүслэл үгүй, үзэгдэх гадаад өнгөндөө хүний биеийг олсон боловч, нисваанисын гурван хор лугаа насад нөхцсөнөөрөө номын их бандидагийн хувьт биш, нохойн явдалт нэгэн болсон эзнийхээ гэм хорыг уудлан [Сүглэгмаа.2005.185], хүний хэлээр ярих төдийд биш бүр ертөнцийн мөн чанарыг нээн өгүүлж буй “архирч хуцаж шуугиан таригч муу” орос нохойн гөлөг бээр нэгэнтээ эзэндээ:<br /><br />Нохой хүний хэлээр ярих гайхамшиг<br />Хүн нохойн явдлаар явах гутамшиг<br />[Алтан хүрдэн.1992] </span></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003300;"><br /><span style="font-size:130%;">хэмээн өгүүлж байдаг. Энэ хоёр зохиолд хоёуланд нь алив төрөлхитөн гэдэг дотор сэтгэлийн ялгалыг үзүүлж эс чадваас, гадаад үзэгдэх өнгөн төдийд хүн нохой аль нь ч, өвөр чанараар адил юм гэсэн нэгэн санааг хураан өгүүлжээ. Өөрөөр хэлбэл, яруу найрагч Ц.Бавуудоржийн “Гөлгөнд зориулсан шүлэг”-ийн гол сюжет бол Агванхайдавын дээрх зохиолын уран санааны нэгэн мөчрийг дамжин бууж “Ягааран мандаж байгаа энэ талын нарны наагуур Ялдамхан цагаан үүлс алгуурхан нүүж” байгааг чи бид хоёр хоёулаа л олж харна, хэдийгээр чи гөлөг би хүн боловч ясыг минь нэг л газар шороон дээр тавих учраас баярлах гуних минь ч адил юм шүү, бас хэдийгээр би хүн, чи гөлөг боловч “сүнсийг минь тэнгэрийн шилтгээнд зэрэгцүүлэн тавих” тул чи ч тэнгэрийн харьяат, би ч тэнгэрийн харьяат, иймээс чи бидний үзэгдэх бие нь өөр боловч үйлийн мөр нь адил юм гэсэн уран санааг гаргаж тавьсан өвөрмөц онцлог харагдаж байгаа юм. Агванхайдав орос нохойн гөлгөөр сахил санваартан эзнийг нь шүүмжлүүлж хэлсэн бол, Ц.Бавуудоржийн шүлгэнд хүн өөрөө гөлгөнд хандан чи бидэн нэг л газарт шингэж, нэг л тэнгэрийн эрхшээл дор оршдог гэж хэлж байгаа нь ертөнцийн мөн чанарын нэгэн утгыг хоёр талаас нь зүслэн харуулсан хэрэг. Энэ бол Ц.Бавуудоржийн яруу найргийн уран сайхны сэтгэлгээний дүрийн, дүрслэлийн, өгүүлэмжийн буюу санааны уламжлалыг, эртний уран зохиолын сонгодог өв уламжлалын өргөн дэвсгэр дээр харж болохын нэгэн жишээ боловч мөнхүү “Сүнсийг минь нэг л тэнгэрийн шилтгээнд зэрэгцүүлэн залах”ын тухайт чи бидэн хүн байлаа ч гөлөг байлаа ч хувь тавилангийн дэнсэнд ижил юмаа гэсэн санааг давхар агуулж байгаагаараа онцлог юм.<br />Ер нь уламжлалт монгол яруу найргийн сэтгэлгээнд, ялангуяа уянгын яруу найрагт зохиолчийн хувь бодгалийн ертөнцийг үзэх үзэл, зан төрх, үзэл хандлага тод томруун тусгагдах нь түгээмэл боловч, монгол хүний тэнгэрийг шүтэх үзэл өөр өөрийн өвөрмөц онцлогоор илэрч байдаг. Бавуудоржийн яруу найраг дахь тэнгэрийн өгүүлэмжийн өөр нэгэн тал нь Тэнгэр бол түүний оюун санааны эрэлхийлэл, нууцат эрчимлэг чанар нь юм.<br /><br />Арван үеэрээ соёрхон бөхийж хүрээлсэн<br />Ай миний суу билиг энэ байна<br />Тэргэл нарны титмийг хазайлгаагүй юм<br />Тэнгэрийн хишгийг цалгиагаагүй юм<br />“Монголын их суу билиг” [Бавуудорж.2002.75]<br />Жаргаж явахад тэнгэр дуугүй л байлаа<br />Зүдэрч явахад тэнгэр дуугүй л байлаа<br />Зарлигыг нь сбрж явахад тэр дуугүй л байлаа<br />Замбуг өрөвдөж явахад тэр дуугүй л байлаа<br />Одогсдын шаргал жим дээр тэр огтхон ч дуугүй<br />Ирэгсдийн наргил зам дээр мөн огтхон ч дуугүй<br />Алтан бөлцөг үмхсэн мэт ээ<br />Алтан хулгана залгисан мэт ээ<br />Гэвч түүний инээх мэдрэгдэнэ<br />Гэнэхнээр эхэр татан мэгших нь мэдрэгдэнэ<br />Нүдээ анисхийгээд баясалгах нь мэдрэгдэнэ<br />Нөмөрч ирээд дотносох нь мэдрэгднэм зээ<br />“Тэнгэр бид хоёр” [Бавуудорж.2006.107-108] </span></span></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003300;"><br /><span style="font-size:130%;">Тэнгэр дув дуугүй, жаргах зүдрэх, зарлигийг нь зөрчих, замбуг өрөвдөх, алинд нь ч “алтан бөлцөг үмхсэн мэт, алтан хулгана залгисан мэт” дуугүй. Гэхдээ түүний инээх нь, эхэр татан мэгших нь, бясалгах нь дотносох нь мэдрэгдэнэ гэж өгүүлсэн. Өөрөөр хэлбэл түүний оюун санааны нууцлаг тэр эрчим нь мэдрэгдэнэ гэж өгүүлсэн. Яруу найрагч өөрийн сэдэл, мэдрэмж ухаарлаар бүтээдэг хэдий ч түүнийг уншаад бидний авч байгаа тэр оюун санааны өгөгдөл нь мэдээж өөр өөр. Гэхдээ эдгээр мөрүүдийг уншсан хүн бүрийн сэтгэлд үлдэх нэг ийм айзам, оюун санааны эрчимлэг нууцат чанар нь ямагт сонирхол татна. Тэр нууцлаг чанар юунд оршино вэ? Өгүүлэх нь:<br /><br />Очирваань уулын цагаан үүл<br />Орчлонд намайг дагаж нүүдэг<br />Мөнхийн ногоон арц нь хүртэл<br />Мөр замыг минь хучиж ургадаг<br />Мөнгөлөг тэр уулын бурхан<br />Мөрөн дээр минь цацарч явдаг<br /><br />Очирваань уулын цагаан салхи<br />Орчлонд намайг дагаж салхилдаг<br />Алтан увьдаст хурмаст нь хүртэл<br />Амгалан тавиланг минь адислаж байдаг<br /><br />Зүмбэрлэг тэр уулын савдаг<br />Зүрхэн тольтод минь гэрэлтэж явдаг<br />Орчлонд ийм нэг сайхан хангай<br />Сэтгэлд ийм нэг сайхан уул бий<br />“Очирваань уулын цагаан үүл” [Бавуудорж.2006.85-86] </span></span></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003300;"><br /><span style="font-size:130%;">Шалтгаан бүхний үр болсон тарнийн буудай соёолуулах шиг зохиолч ийнхүү өгүүлсэн нь бий. Мөн тэрээр “Очирваань” сюжет найраглалдаа “Нэгэн их тарнийн шившлэг энэхэн цаст цагаан уулнаас мөнхөд цацран үзэгддэг бөгөөд намиран буух бороо, будран сэвсийх цасны ширхэгүүдийн мөнгөхөн гэр Очирваанийн дүр очтон туяарна. Ямархан нэг хүрэл тарнийн гэгээ долгис долгис...” гэж өгүүлсэнийг ч анзааралгүй орхиж боломгүй. XIX зууны их соён гэгээрүүлэгч, говийн догшин ноён хутагтын “Гэвш Шаравт хэлсэн сургаал” хэмээх шүлэгт “ухаан билгээ нарны гэрэл мэт гийгүүлэн яв” гэж ойр шадар шавь нартаа дамжуулан өгүүлээд, оюун санааны хувьд “Огторгуй мэт зах, дундаж үгүй, нот төгс бай” хэмээн өгүүлсэн нь ерөөс дорно дахинд ухааны уужмыг огторгуйн цээлтэй адилтган үзэх тэр сэтгэлгээний уламжлалыг хадгалж ирсэн хэрэг юм. Эдүгээ бид “Хөхөмдөг огторгуй дээвэр минь болдог” гэж өгүүлэх цогт Очирваанийн их шүлэгч Ц.Бавуудоржийн бурханлиг, дотогшоо алдарсан, орь хүслэн тээсэн, тарни шиг шившсэн, ус мөрөн шиг ухаарлын ундаргатай, уулс шиг алс хөхөмдөгийн шүлгүүдээс зөвхөн тэнгэрийн өгүүлэмжит цөөн жишээг харгуулан үзсэн минь энэ. Тэнгэрийн гүн нууцат увьдаслаг чанарыг ийнхүү шүтэн өгүүлэх нь, цаг мөнхийн Очирваань уулаар хөллөж, түүний оюун санааны эрчим болон буудаг байхыг ч үгүйсгэх аргагүй гэж мөхөс надад бодогдном.<br />Утга зохиол судлаач доктор профессор Д.Галбаатар нэгэнтээ “Хүмүүс түүнийг “дорны” хэмээн тодорхойлох дуртай. Үнэндээ тийм эсэхийг, бас түүний шүлэг зохиолыг тийн лугаа ойлгон мэдэрдэг хүмүүс олон гэдэгт би нэг л итгэж чаддаггүй юм. Тиймэрхүү хэв маяг шүлэгт нь байдаг ч хэн хүн тийм амар хүлээн авна гэдэгт эргэлздэг юм” гэж өгүүлсэн. Би ч нэгэн адил ингэж бодно. Гэхдээ нэг л зүйл үнэнд илүү ойртож очино гэдэг би эргэлзэхгүй байна. Бавуудорж бол амар амгалангийн их дууч. Амар амгалангийн шалтгаан нь тэнгэр ажгуу. Бавуудорж бол дорныг магтан дуулагч. Дорныг цогцлоон босгогч нь тэнгэр ажгуу.<br /><br /></span>HОМ ЗҮЙ<br /><br />1. Бавуудорж.Ц «Амар амгалангийн яруу найраг».УБ.,2002<br />2. Бавуудорж.Ц «Бүгээн анир».УБ., 1991<br />3. Бавуудорж.Ц «Гүмүда».УБ., 1992<br />4. Бавуудорж.Ц «Салхин зүгээс цэцгийн цагаан цоморлиг шүхэрлэнэ».УБ., 1999<br />5. Бавуудорж.Ц «Тарнийн цагаан цэцэг буюу Отгонтэнгэр».УБ., 2000<br />6. Бавуудорж.Ц «Дорно аялгуу».УБ., 2001<br />7. Бавуудорж.Ц «Амар амгалангийн яруу найраг».УБ., 2002<br />8. Бавуудорж.Ц «Монголын их амар амгалан».УБ., 2003<br />9. Бавуудорж.Ц «Хараацай жигүүрээ гурвантаа дэвэх мэт».УБ., 2005<br />10. Бавуудорж.Ц «Сарны шүлгүүд».УБ., 2006<br />11. Бавуудорж.Ц «Дорно зүгт өвс болно».УБ., 2007<br />12. Данзанравжаа «Үлэмжийн чанар». УБ., 1991<br />13. Сүглэгмаа.Х «Монголын уран зохиол дахь “үг” зохиолын төрөл зүйл».УБ.,2005<br />14. Хүрэлбаатар .Л «Алтан хүрдэн».УБ.,1992<br />15. Хүрэлбаатар.Л «Сайн үгсийн сан» I боть. УБ., 1995<br /><br />Улаанбаатар хот 2008 он.<br /><br /></span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn1" href="http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=2798293371968640609#_ftnref1" name="_ftn1"><span style="color:#003300;"><em>[1]</em></span></a><span style="color:#003300;"><em> сам. Pandita; ухааны таван оронд мэргэжсэн хїнд олгож байсан ном эрдмийн цол [ХЇТ.1997.32]</em></span></div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-87161666101211108642010-08-22T23:19:00.000-07:002011-05-30T21:52:37.614-07:00«Өдрийн сонин» 2008<span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#660000;"><strong>Х,Сүглэгмаа</strong></span> <br /><div><br /><div><br /><div align="center"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#660000;"><strong>ИЛДЭН УУЛЫН ЦУУРАЙ </strong></span></div><br /><div align="right"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#660000;">Өнөболд ванд өргөх шүлэг<br /></span></div><br /><br /><div align="justify"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#660000;"><strong>Эрээн бараан шастир түүхэнд<br />Эрийн сайн нөхөр аж л та<br />Эн их улсын түүхэнд<br />Эрхэм сайн баатар аж л та<br />Эндээс хол домгийн алсад<br />Эрдэмт сайн ван аж л та<br />Эгэл хүмүүний ойрын бодолд<br />Эрх хонгор сэтгэл аж л та<br /><br />Эрхэт төрийн сүлдэнд<br />Түүх үнэн сүлэлдэж үлдэв<br />Ирт сэлмийн дайдад<br />Түмэн дайсан чинь сөгдөж үлдэв<br />Эзэнт төрийн түүхэнд<br />Эрхт алдар чинь түгэж үлдэв<br />Эрхшээлт цагийн бошигт<br />Ирүүл сургаас нэхэж үлдэв<br /><br />Цасны цагаан манан бударч л байдаг алсад<br />Цагийн алтан харгуй татарч л байдаг алсад<br />Цааз түүхийн бичигт сураг тавьж эргүүлэв<br />Цанидын мянган шижим зураг төдий эргэв<br /><br />Хатан болоод одсон Мандухай гоогийн араас<br />Хааны ордонд хүргүүлсэн дөрвөн шагай хэнийх вэ<br />Харьтныг өмнөө сөхрүүлсэн хаад ихсийн ёсонд<br />Халдаж тамга булаасан дөрөөн чимээ хэнийх вэ<br /><br />Харьд бэрлээд одсон Мандухай гоогийн араас<br />Хадганд боогоод хүргүүлсэн дөрвөн үг хэнийх вэ<br />Хараа алсын бараанд цээж бэтгэрсэн гунигтай ч<br />Халхын заяанд мөргөсөн хан сэтгэл хэнийх вэ<br /><br />Халуун залуухан Мандухайн арван зургаан насанд<br />Хацраа гэрэлтүүлэн нуусан амраг сэтгэл хэнийх вэ<br />Хатан болсон Мандухай ясаа цайтал тангараглаж<br />Хаан төрийг харамласан Хасрын удам хэнийх вэ<br /><br />Булаасан бүхнээ буцаасан та, төрийн тамгыг ч буцаасан<br />Булт монголын тавиланд хайраа л нууж үлдээсэн<br />Буцалсан омголон зоригоо бусдын сүрэнд дайж<br />Бударсан түүхийн хялмаанаас хайраа нууж л үдсэн<br /><br />Эрхт монголын түүхэнд<br />Илдэн дархан уулын цуурай болж л та<br />Эцэг Есүхэйн удамд<br />Эрдэмт баатар вангийн уухай болж л та<br />Халх монголын түүхэнд<br />Хааны алтан дуулганы тал болж л та<br />Хавт Хасарын удамд<br />Хатан баатар вангийн уухай болж л та<br /><br />Хаан Мандуулын төрд<br />Харц яваагүй ээ та<br />Хайртай баатар нь байсан юм<br />Хадаасан уухай нь тэгж үлдсэн юм<br />Хатан Мандухайн сэтгэлд<br />Харь үлдээгүй ээ та<br />Хайртай Илдэн уул нь болсон юм<br />Хангинасан цуурай нь тэгж хэлсэн юм<br /></strong></span></div><br /><div align="right"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#660000;"><strong>2006-03-30</strong></span></div><br /><br /><div align="center"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#660000;"><strong>ГУРВАН САЙХАНЫ ЭНГЭРТ НАР<br />МАНДАХЫГ ҮЗЭЭРЭЙ<br /></strong></span></div><br /><br /><div align="left"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#660000;"><strong>Гурван сайхны энгэрт нар мандахыг үзээрэй<br />Гуниггүй залуу нас эрх хонгор сэтгэл минь ингэж эхэлсэн юм<br />Гургалдайн дуутай орчлонд зэрэглээ гижигдэн инээхэд<br />Гурван говийн цэцэг үсийг минь сүлжиж ургасан юм<br />Гуниггүй залуу нас шиг нар мандахыг үзээрэй<br /><br />Гурван сайханы энгэрт яргуй нүдлэхийг хараарай<br />Хацраа хонхойлгоод инээсэн доголон нулимстай хүүгийн<br />Халтар бариувчны энгэрт зүүгдэж ирсэн жаргал<br />Хайраар өлгийдөж тэвэрсэн ижий аав хоёрых нь<br />Хадагтай ерөөлтэй алган дээр дэрвэж ургах нь энэ ээ<br />Хайраар өлгийдөж тэвэрсэн яргуй нүдлэхийг хараарай<br /><br />Гурван сайханы оройд одод түгэхийг хараарай<br />Тоосоор бүтсэн орчлонгийн эхлэл төгсгөл хоёрыг<br />Тоонотой чагтагатай нь өргөсөн монголын их хойморт<br />Тойруулга ширмэл ширдгийн тойрч эргэсэн хээ шиг<br />Тоотой хэдэн насны минь жаргал зовлон тэр ээ<br />Тоосоор бүтсэн орчлонд одод түгэхийг үзээрэй<br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5612738107651288866" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 392px; CURSOR: hand; HEIGHT: 226px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjcU8jqISJbc8LRXmsI0YaGBScQYcOZxW5a5DqnB1t-ZkcJq1YVoV2ltjgp3IBixW-4RIbPkIwPHml1hOWREw4OI2nO2Njo7T-Zq93HxbH30SFpi38Tj3p9OLoj0y5Nkd_zOP-QcgKuyqWp/s320/DSC09690.JPG" border="0" /><br />Гурван сайханы оройд янгир ишиглэхийг үзээрэй<br />Улаан цурав амьтныг ертөнцийн шороонд эрхлүүлж<br />Удаан хүлээсэн орчлон уулын жавартай угтдаг юм<br />Удган цагаан салхи нь ижийн бүүвэй дуулж<br />Ухаа ухаа толгод энгэр задгайлан хөлөрдөг юм<br />Удаан хүлээсэн орчлонд янгир ишиглэхийг үзээрэй<br /><br />Гурван сайханы өлмийд сар жаргахыг үзээрэй<br />Гурван галвын дайдад ирээд буцсаны минь тэмдэг<br />Гуу жалга бүхнээс нь тэнгэрийн сүү асгарсан<br />Гурван хатан ижий залбирч суугаа нь тэр ээ<br />Гурван галвын дайдад сар жаргахыг үзээрэй </strong></span></div><br /><br /><div align="left"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#660000;"><strong>Гурван сайхны энгэрт нар мандахыг үзээрэй<br />Гурван сайханы өлмийд сар жаргахыг үзээрэй<br />Гурван сайханы оройд одод түгэхийг үзээрэй<br />Гурван галвын дайдад ирж буцахад минь итгээрэй<br /></strong></span></div><br /><br /><div align="right"><span style="font-family:times new roman;font-size:130%;color:#660000;">2006-03-06</span></div></div></div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-73398354681209152062010-08-22T23:09:00.000-07:002011-05-31T06:24:30.766-07:00Thursday, 04 November 2010 Улаанбаатар Таймс<div style="text-align: center;"><span class="pathway"><span style="font-weight: bold;font-size:180%;" >Яруу найрагч Сүглэгмаа алдарт Дэмчигийн хийддээ мөргөхөөр явжээ</span></span><br /></div><div id="pathway"><div id="pathway_text"><div style="text-align: center;"><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgHDVNFEi1ZkqviuDZwkTy3fd5imHsg91bMiTeOVeT0TDgvwnexuKNekY1mBkywNk1vfvfrZCd8WcNNnGxP-suAmsdY_XnSuG07GfrNOYzNvXPmrl4Q8BxWGnZ9pU-Y7wCBIdjKPbgHFS4K/s1600/2007.JPG"><img style="float: left; margin: 0pt 10px 10px 0pt; cursor: pointer; width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgHDVNFEi1ZkqviuDZwkTy3fd5imHsg91bMiTeOVeT0TDgvwnexuKNekY1mBkywNk1vfvfrZCd8WcNNnGxP-suAmsdY_XnSuG07GfrNOYzNvXPmrl4Q8BxWGnZ9pU-Y7wCBIdjKPbgHFS4K/s320/2007.JPG" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5612870302102754578" border="0" /></a></div>Thursday, 04 November 2010 <div style="font-weight: bold;" align="justify"><span style="font-size:130%;">Монголын яруу найргийн хөгжлийн төлөө энэ биеэ зориулж яваа цөөхөн эмэгтэйн нэг нь яруу найрагч Х.Сүглэгмаа. Жил бүрийн “Болор цом” наадамд оролцож үзэгч түмэндээ уянгалаг сайхан найргаа сонордуулж яваа тэрбээр саяхан нутгийн зүг хөлгийн жолоо залжээ. Найрагт дуртай хүмүүс бол түүнийг говийн ноён </span></div> <div style="font-weight: bold;" align="justify"><span style="font-size:130%;">хутагт Данзанравжаагийн нутгийн найрагч гэдгийг мэдэх байх. Мөн Улаанбаатарын их сургуулийн багш гэдгийг нь ч андахгүй биз. Хэл бичгийн ухааны докторын зэрэг хамгаалж хөдөлмөрч сурган хүмүүжүүлэгч гэдгээ багш оюутнуудаа нотлоод авсан тэрбээр жил бүр нутагтаа очиж алдарт Дэмчигийн хийддээ мөргөдөг заншилтай. Монголчуудын хайр хүндлэлийг хүлээж цагтаа Монгол Улсын төрийг хүртэл түшилцэж явсан нэрт найрагч Очирбатын Дашбалбарын шавь энэ бүсгүй Дэмчигийн хийддээ мөргөж бүтэн жилийн энерги авахын сацуу амьд бурхан ижийтэйгээ уулзахаар явж буй нь энэ аж.<br /><br />****************************************************************<br /></span></div><div style="text-align: center; font-weight: bold;"><span style="font-size:130%;">Миниий хүү<br /></span> </div></div> </div><div align="left"><br /><span style="font-size:130%;">Хүү минь муу авч гэнээ<br />Сургууль дээр намайг дуудаж байна<br />Хүн амьтны өмнө ижийхээ нүүрийг чи гээд<br />Сургаар аав нь тэндээс өндөлзөж байна</span></div><div align="left"><span style="font-size:130%;"></span></div><div align="left"><span style="font-size:130%;">Ботго хариулж өссөн хүүг минь<br />Бодлого буруу бодлоо гэнэ<br />Ингэ хөөсөлж гүйдэг хүүг минь<br />Ийкс игрек ялгахгүй байна гэнэ</span></div><div align="left"><br /><span style="font-size:130%;">Өвөөдөө тоогдож хүн болсон юм хойно<br />Өрөөлийн хүүхдээс өөр байна гэнэ<br />Эмээдээ зүүгдэж эрхэлсэн юм хойно<br />Энгийн хүүхэдтэй ижилгүй байна гэнэ</span></div><div align="left"><br /><span style="font-size:130%;">Алаг мэлхий өрж нааддаг хүү минь<br />Арав тавын дунд будиллаа гэнэ<br />Аавынхаа алган дээр бөмбөрч өссөн юм, аргагүй<br />Айлын хүүхэдтэй адилгүй байна гэнэ </span></div><div align="left"><br /><span style="font-size:130%;">Тэнгэрийн од газрын өвс нүдэлж сурсан үрийг минь<br />Тэгшитгэл бодож чадахгүй байна гэнэ<br />Тэшээ тэшээ толгодоо зүүдэлж сэрдэг юм, аргагүй<br />Тэр сургуулийн хүүхдүүдтэй тэнцүүгүй байна гэнэ </span></div><div align="left"><br /><span style="font-size:130%;">Муу авах яах вэ миний хүү, сургууль дээр ижий нь дуудагдаа л биз<br />Муу явбал харин ижий нь, орчлонд дуудагдах газаргүй болно шүү<br />Морин дэл дээр дэрвэж өссөн үр минь<br />Монголоо алдаж л болдоггүй юм шүү<br /><br />2009 он</span></div><div align="left"><span style="font-size:130%;"></span></div><div align="center"><span style="font-size:130%;">ЦЭЦЭГ<br /></span></div><div align="left"><span style="font-size:130%;">Хурц улаан дэлбээ надад үгүй<br />Худлаа ялдам инээж чаддаггүй<br />Дандаа чиний дэргэд ургасан<br />Даруухан, өнгө алаггүй цэцэг билээ би<br /><br />Үүлэн чөлөөгөөр нар гэрэлтэхийг хүлээн<br />Үүрэглэж суухад минь чи шоолж инээдэг<br />Үдшээр бүхний нойрон дунд<br />Үзэсгэлэнт зүүдээ нисгэхэд минь<br />Үүдээ түгжээд чи гэртээ харьдаг<br /><br />Цонхон дээр чинь амьдраад<br />Цорын ганцхан чамайг л хүлээдэг<br />Өдөржин хамт байсан хэрнээ<br />Өөрийг чинь хүлээхдээ л би ургаж эхэлдэг<br /><br />Тэнгисийн ёроол дахь<br />Чулууны гунигийг мэднэ би<br />Тэнд хүйтэн,<br />Тэгээд бас хэнийг ч хүлээдэггүй юм. </span></div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-56456992766287187932010-07-26T07:13:00.000-07:002010-08-22T22:59:58.091-07:00«lEADERS». 2007 ¹5 /39/ 27-31 нүүр.<div align="left"> Monday, March 2, 2009 </div><div align="center"><span style="font-size:130%;color:#660000;"><strong>Х.Сүглэгмаа: Хүн өөрийнхөө хамгийн эрхэм нандин тэр зүйлийг авч үлдэж чаддаг байх хэрэгтэй. </strong></span></div><div align="justify"><br /></div><div align="justify"><strong><span style="font-size:130%;color:#cc0000;"></span></strong><span style="color:#cc0000;"><strong></div></strong></span><div align="justify"><em><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZtZbRMEQdAq9AwhcPkyakFwvFc8dJFhxjI5qnmdnlJ48Hx24Wq9YEKsJM4lavfWgz4BkItQSw8MYVGhyChE88d9f6PqGLHeE_5EVRCypcpVwf2BCKsLMkIYIvNsY6Q93iMyZTnZCCPo_s/s1600/DSC02528.JPG"><span style="color:#993300;"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498239391190004802" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 310px; CURSOR: hand; HEIGHT: 194px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZtZbRMEQdAq9AwhcPkyakFwvFc8dJFhxjI5qnmdnlJ48Hx24Wq9YEKsJM4lavfWgz4BkItQSw8MYVGhyChE88d9f6PqGLHeE_5EVRCypcpVwf2BCKsLMkIYIvNsY6Q93iMyZTnZCCPo_s/s320/DSC02528.JPG" border="0" /></span></a><span style="color:#993300;">Доктор /Ph.D/, дэд профессор Хургаагийн Сүглэгмааг “Уран бүтээлч” буландаа урилаа. Тэрбээр яруу найргийн “Мөнгөн цом”, “Алтан дигбаранз”, “Ижий говь” наадмын тэргүүн шагналыг хүртсэн билээ. </span></em></div><div align="justify"><span style="color:#003333;"><strong>-Хүний төрж өссөн газар орон өөрийг нь ямар нэг хэмжээгээр тодорхойлох нь бий. Энэхүү ярилцлагаа өөрийн чинь төрж өссөн нутаг усны тухай яриагаар эхэлбэл ямар ва? </strong><br /><br /></span><br /></div><div align="justify"><span style="color:#003333;">-Би Түшээт хан аймгийн Говь мэргэн вангийн хошууны хүн. Ханбогд хайрхан, Галбын хөх уулс, Алаг баянгийн хөндий, алсаас хөхөртөж харагдах Номгон хайрханыг түшиж өссөн гэж болно. Хүн орон газрыг олж төрнө гэдэг нь хувь зохиолоор болдог юм гэнэлээ. Өмнөговь аймгийн Ханбогд сум бол Монголын газар нутгийн энгэр хормой, тэгэхээр эх орныхоо энгэр хомойд эрхэлж өслөө гэж ярих гоё байгаа биз дээ. Манай нутагт одоо хавар болж байгаа говийн намхан толгодод хаврын униар татчихсан, бүр алдлаад авмаар ойрхоноос энүүхэн хамрын дороос униартаад л жаахан холдвол усан зэрэглээ гүйгээд л, хаа нэг цагаан хуй босоод л дөнгөж ботголсон ингэ зэлнээс холдохгүй гунганаад л ямар өр зөөлөн гээ. Монголын хавар бараг говиосоо л эхэлдэг байх. Говийн ноён хутагтын бишрэн шүтэж байсан Галбын хөх уулс, ноён гэгээний байгуулсан Дэмчиг, Эрээт, Цагаан толгойн хийд, одоо амьтан болгоны сүнс нь хоргодох шахаад байгаа Оюутолгойн чинь чулуугаар тоглож, бараг нөгөө алтыг нь ботго малын хойноос шидэж өссөн байх аа даа. </span></div><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498222005221054978" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 323px; CURSOR: hand; HEIGHT: 222px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7H5wv876R7nQMkF9Ma9KXnqwuW4WAOrMD3OaIc_-7cIHope6O7INCY6Wm1yDs9zdLavpCapfh5syMOIhF6TbKtXK9yoPJ_2zHTPRi2luIrazJUOsMPhgHi9dLmNZC5e6kgDBgvjoe7EXc/s320/DSC02422.JPG" border="0" /><br /><div align="justify"><strong><span style="color:#003333;">-Яагаад ч юм бэ би өөрийг чинь Дорноговийн хутагтын нутгийн найрагч бүсгүй гэж боддог байсан. “Хутагтын цэнхэр нутаг” өөрийн тань ажил амьдрал, хувь тавиланд онцгой нөлөө үзүүлсэн болов уу?</span></strong></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;">-Миний “Хутагтын цэнхэр нутаг” гэж дуу байдаг юм. Аяыг нь одоо энэ их нэрд гараад байгаа хөгжмийн зохиолч Сэр-Од маань нилээн олон жилийн өмнө хийсэн. Мэргэжлийн түвшний сайхан дуу. Ноён хутагтын 200 жилийн ойн хүндэтгэлийн концертод дуулагдсан. Олон дуучин би ч дуулая, надад өгөхгүй яасан юмбэ гэж тэр үедээ булаалдаж байсан. Нэг их олны дунд найранд дуулаад байхааргүй дуу учраас хүн мэддэггүй болов уу. Хутагтын цэнхэр нутаг өгөөжөө өгсөн сайхан нутаг шүү. Өмнөговьд төрж өссөн ч, миний амьдралын нэг сайхан үе Дорноговьд оюутан байсан тэндээ гэр бүл болсон, хүү маань тэнд төрсөн, амьдрал, уран бүтээлийн хамгийн сайхан найзууд минь энэ нутаг усанд л уулзсан. Хэдхэн жил хамт ажиллаж байсан Дорноговь аймгийн нэгдсэн эмнэлгийнхэн гэхэд л тэр нь энэ нь гэлтгүй ах дүү шиг олон жилийн анд нөхөд болсон сайхан улс байна даа. Яруу найрагт хөтөлсөн анхны багш маань Монголын Зохиолчдын Эвлэлийн шагналт зохиолч Хандын Цэрэндорж. Багш маань одоо ч тэр нутагт сууж байна. Хүмүүс намайг Дорноговийнх гээд, Өмнөговийнхон тэрийг нь сонсохоороо бас дуртай биш, ямар сайндаа манай дүүгээс “Танай эгч чинь ер нь өөрөө Дорноговийнх гэж явдаг уу, Өмнөговийнх гэж явдаг уу” гэж асуусан гэсэн. </span></div><div align="justify"><span style="color:#003333;"></span></div><br /><div align="justify"><strong><span style="color:#003333;">-Та бол 90-ээд онд монголын яруу найрагт хүч түрэн орж ирсэн цөөхөн эмэгтэй найрагчдын нэг. Яруу найргийн их өргөөнд анх хөл тавьсан тэр үе, энд хөтөлж хөглөж ирлэж хурцалсан хүн хэн бэ?</span></strong></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;">-Би 1984-85 оноос шүлэг бичиж эхэлсэн. 1988-89 онд Дорноговь аймгийн тэр үеийн аймгийн төв номын санд байнга сууна. Тэгээд л гэртээ шүлгээ бичнэ. Хэнд ч уншихгүй. Тэр үед Дашбалдан ах, Цээеэ багш хоёр Дорноговийн шүлэг бичдэг залуусыг аймгийн “Ялалт” сонин дээр долоо хоног болгон цуглуулдаг байж л дээ. Тэгсэн Ө.Отгон гээд нэг Дорноговийн яруу найрагч залуу намайг шүлэг бичдэг ийм хүн дандаа номын санд суудаг их уншсан хүүхэд энэтэр гэж тэдэнд яриад, нэг удаа өөрөө намайг дагуулж очсон. </span></div><span style="color:#003333;"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498222665922763538" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 371px; CURSOR: hand; HEIGHT: 242px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdx6Lx64cyuXyOGup1L7ObNmeqMkZ31GyITKNmO-PcmImxd8g-SIp0sxeFKFN4WjJWVOUvbUjeg7rz_TIkUy7bwhcAQKewlBEcpXYhhAPT9EWpI9NweKyS8he9SIXiOndQJ8hzUjsxEaJi/s320/%C3%83%C3%AE%C3%A2%C3%BC+3+%C3%B1%C3%A0%C3%A9%C3%B5%C3%A0%C3%AD.JPG" border="0" /> </span><em><span style="font-size:85%;color:#000066;">А.Эрдэнэ-Очир, А.Лхагва бид гурав үеийнхэн дотроо гурван говийнхон гэж хэлүүлэх дуртай. Бидний хэдэн нөхөд манай нутгийн Гурван сайхан ууланд. 2006 он </span></em><br /><p align="justify"><span style="color:#003333;">Тэгээд 1989-90 онд Эрдэнэбат, Эрдэнэ-Очир энэтэртэй уулзаж шүлгээ уншаад Цээеэ багшийнхаа шавь болсон доо. Уран бүтээлийн замд хөтөлсөн яруу найргийн анхны багш маань Цээеэ багш. Дорноговийн бүх л яруу найрагчдын багш даа. Эдний дунд ороход бол би бүх үе тэнгийхэн тэдний өмнөх үеэ уншчихсан учраас уран бүтээлийн эртний танил анд нөхдүүд болчихсон дороо л зан зангаа авалцаад төдийгөөс өдий хүртэл нөхөрлөж явна даа.<br /><strong></strong></span></p><br /><p align="justify"><strong><span style="color:#003333;">-Анагаахын салбараас утга зохиолд “урвасан” улмаар алдар хүндийн оргилд хүрсэн уран бүтээлч манайд цөөнгүй бий. Та ч мөн адил. Энэ шийдэл яаж гарав?</span></strong></p><div align="justify"><span style="color:#003333;">-Хүний унаган өөрийн юм гэж байдаг байх. Зарим нь яахав авьяас ч нөлөөлдөг л гэж хэлдэг. Би Анагаахад онц сурдаг оюутан байлаа. Сургуулиа онц төгссөн хүн шүү. Тэгээд маргааш нөгөөдөр улсын шалгалт болно гэж байхад номын санд уран зохиол уншаад л сууж байдаг. Манай ангийхан уурлаад “чи ер нь хаашаа юмбэ, өөрөө мэддэг юм бол бидэнд тусал л даа. Эсэн бусын юм хараад суучих юм” гэцгээдаг байсан. Төгсөөд 3 жил болж байж тэр үед конкурс өгүүлнэ, бас групп солиулахгүй гэнэ, Дорноговийн Эрүүл мандийн газрын дарга байсан Цэдэн-Иш гуай дээр “Монгол судлал уран зохиолоор сургуульд явна, конкурс өгнө” гэж бас хэд дахин орсон доо. Тэгээд л аз таарч нэг юм явсан. Хууль дүрэм нь ч өөр болсон байх. Одоо болтол Цэдэн-Иш гуай “айхтар шаргуу, нэг хандсан зүгээсээ ухардаггүй, хүүхэд байсан юм” гэж ярьдаг гэсэн. Цээеэ багш /Х.Цэрэндорж/ маань би ингээд сургуульд мэргэжлээ солиод явмаар байна гэсэн “Зөв миний хүү, энд байгаад л байвал насаараа л болж байна гээд сууна шүү. Та нар залуу улс явах хэрэгтэй” гэж дэмжээд бид хэд чинь 1994 онд Л.Эрдэнэбат, А.Эрдэнэ-Очир, А.Байгалмаа, Г.Мөнхцэцэг гээд цугаараа зарим нь оюутан, зарим нь ажиллана гээд хотод орж ирж байсан юм.<br /></span></div><br /><div align="justify"><strong><span style="color:#003333;">-Очирбатын Дашбалбар гэж тэнгэрлэг найрагч анхны номын чинь өмнөтгөлийг бичсэн байдаг. Энэ хүнтэй яаж уулзав?<br /></span></strong></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;">-Дорно Дахины Утга Зохиолын Дээд сургуулийг 1992 онд Горькийн нэрэмжит Утга зохиолын дээд сургууль гэдэг шиг дорнын боловсрол олгодог ийм сургуультай болно гэж тэр үеийн Гэгээрлийн яамнаас байгуулаад монголын утга зохиолын хамаг томцуул хүч анхаарал тавьж тэр сургуульд хичээл заадаг байсан юм. Биднийг 2-р курст ордог намар О.Дашбалбар хичээл орно гээд л бид хүлээгээд л...Багш маань тэр үед залуухан шүү дээ. Тас хар халимагтай, гялалзсан нүдтэй, хүрэн савхин дээлэн дээр улбар шаргал ороолт унжуулсан, дотуураа лам маягийн шаргал цамцтай гартаа жижиг жижигхэн бөөртэй бор эрих зүүсэн жаахан шулга ч юм шиг ярьдаг тийм хүн орж ирээд л, Пушкин, Лермонтов, Евтушенког дуржигнатал оросоор уншаад л эхэлсэн. Хичээлийн эхний өдөр бидэнтэй танилцаад “Сүглэгмаа” гээд нэрээ хэлсэн чинь “Өө чи нөгөө Дорноговийн нөхөр байна шүү дээ. Би чиний шүлгийг “Зохист аялгуу” сонинд хэвлүүлж байсан юм байна” гээд л Цээеэ багшийн шавь гэсэн чинь “танай багш бол гайхамшигтай хүн шүү дээ. Муусайн гөлөгнүүд минь”. гэж байсан. Ухаан алдатлаа айна бид нар чинь багшаас. Тэр үед манай ангид дандаа монголын мундаг доктор профессорууд хичээл ордог, бараг ганц цолгүй нь л манай Дашбалбар багш. Бид нар оюутан л юм чинь багш нарыгаа тэрийг тэд өдөн минут хүлээнэ гээд цаг тогтоочихсон хэрнээ харин Дашбалбар багшийг бол өдөржин ч байсан хамаагүй хүлээнэ. Үнэхээр биднийг яруу найрагчийнхаа хувьд ч, багшийн ур чадвар, тэр уран зохиол гэдэг юмыг хүнд хүргэх чадлаараа гайхуулдаг байсан даа. Хүнд хувь тавилан гэж байдаг байх. Хамгийн анх Цээеэ багш маань төвөөс том зохиолч нар ирсэн гэж Ш.Сүрэнжав гуай, Ж.Бямбаа гуай хоёрыг Дорноговьд очиход нь /1989 онд байх аа/ уулзуулж, тэр хоёр миний шүлгийг авч ирж Дашбалбар багшид өгч, төвийн том хэвлэлд гаргуулсан байдаг юм. Их билэгшээлтэй.<br /></span></div><br /><div align="justify"><strong><span style="color:#003333;">-Улс орон тэр чигээрээ зах зээлд шилжиж, шинэ нийгэмд хөл тавьсан үеийн оюутан. Хөдөөнөөс их хотод шилжин ирээд суурьшин төвхнөх хөлөө олж амьдарна гэдэг тийм ч “зөөлөн боорцог” биш дээ.<br /></span></strong></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;">-Хөдөөний бид нарт тэрэн шиг хүнд юм хаа байхав. Хамгийн анх 1994 онд оюутан болно гээд нөхөртэйгээ 2-уул хүүгээ хөтлөөд халаасандаа хорьхон мянган төгрөгтэй вокзал дээр бууж байлаа. Авга ахындаа очиж чемоданаа хэдэн хайрцаг номтойгоо тавьчихаад нэг найзындаа очсон чинь тэр хоёр маань бөөн баяр болж тосоод тэдний хашаанд тэр үеийн яслийн хүүхдийн хувцасны шкафний модоор барьсан зуны байшинг нь бид хоёр дотор талаас нь цаас наагаад, гадна талаас нь шар шавраар шавардчихаад зуух тавиад өвөлжиж билээ. Өглөө босоод ирэхэд гоожууртай ус тэс хөлдсөн байна. Шандад бид гурав чинь 4-5 өрөөтэй тансаг байшинд амьдарч байсан улс шүү дээ. “Юм юм л бодогддог байсан” гэж нөхөр маань одоо ярьдаг юм. Мөн уужуухан хүн шүү. Би бол бодож байгаа ч юм байхгүй. Нэг их ном үзнэ л гэж мөрөөдсөн хүн. Тэр байшинд миний 1990-ээд оны яруу найргийн хамаг найз нар Ш.Уянга, Ж.Болд-Эрдэнэ, Ц.Бавуудорж, Л.Эрдэнэбат, А.Эрдэнэ-Очир гээд л цуглаж шүлгээ уншина, халуу дүүгтэл хөхрөлдөж байгаад л шпрот шиг чигжээд, бөөр бөөрөндөө наалдаад л унтаж өгнө дөө. Тэгэхгүй бол шөнө даарна. Ямар ч гуниггүй, яасан ч их аз жаргалтай байсан юмбэ дээ. Бас архи уух санаатай нөгөө хэд чинь. Ямар л олигтой юм байх вэ дээ, Хармаг дараад нэг их гоё бараг коньяк болдог байхгүй юу. Нөгөөхөө шавхаж уучихаад л халуун ус хийгээд 2-3 хоног таглаад гар хүрэхгүй хадгалж чадвал дахиад л гоё исчихнэ, тэрийг нь хүлээх л чухал шүү дээ, Тэрийг уухаар шүд ам нэг хэсэгтээ хөх цэнхэр туяатай болчихно. Болд-Эрдэнэ инээгээд л “За одоо намайг муу юм болохоор хүн харчихаад л “нөгөө Болд-Эрдэнэ чинь бүр архинд ороод, чернилээ уудаг болчихож гэнэ дээ” гээд л пижигнэтэл хөхрөлддөгсөн.<br /></span></div><br /><div align="justify"><strong><span style="color:#003333;">-Хамгийн ихээр хайрлаж, биширч явдаг сайхан хүмүүсийн талаар яриач?<br /></span></strong></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;">-Ижийгээ аавыгаа хань ижлээ үр хүүхдээ, эргэх дөрвөн улирал шиг эрх дөрвөн дүүгээ, тэвчээрийг минь барагдтал элдэвлэж амьдрах этгээд нь дэндсэн хэдэн найрагч андаа гээд энэ орчлонд хайрлах биширч сүслэх хүн олон байна даа. Маш эгэл жирийн нэг хүний тухай ярья. Миний нагац эгч Сүрэн гэж ганц бие хөдөөний малчин хөгшин байсан юм. Юу ч мэдэхгүй 2-3 дугаар ангид байхдаа л тэр эгчдээ ”Хүлээс алдарсан нь”, “Дөчөөд оны жавар” гээд монголын сайхан зохиолуудыг уншиж өгнө. Нэг удаа Шолоховын ”Дөлгөөн Дон”-ыг уншиж байгаад хоёул Аксиньяг өрөвдөөд уйлчихсан. Бас хэний ч билээ дээ “Хуягийн хувь заяа” гэдэг зохиолд нэг ядуу тэнүүлч өнчин хүүгийн тухай гарна, бас л хоёулаа албатай юм шиг уйлалдаад л уншдагсан. Геологийн хайгуулчид гээд машин унасан аймаар сахалтай улсууд олон олноороо давхилдах. Тэд бид хоёрыг усан дээр байхад ч юмуу ирээд хамаг юмыг минь хуурайлж идээд, эгчийн минь хэдэн сар хураасан сайхан үхрийн нэрмийг шар тос хийж бүгдийг нь халааж уугаад аяга тавгаа жимбийтэл угааж тавиад явна. Нэг гэм нь хэдэн номыг минь хулгайлж аваад явчихна. Тэрэн шиг том эмгэнэл байхгүй. Хоёулаа уншиж дуусаагүй байсан номоо цаашаа ер яах бол гээд л яриад л байх. Эгч минь их сайхан цээжтэй. Намайг ус руу ч юмуу эзгүй яваад ирэхэд радиогоор сонссон сайхан сайхан зүйлээ нэгд нэгэнгүй ярьж өгнө. Тэр үед гадаадын сонгодгуудыг радиогоор их сайхан уншдаг байсан юм. Эгч Достоевскийг “ёстой-евский” Толстойг “тоостой” л гэнэ, тэднийг нь би за тэр гээд л ойлгоно. Харин Горькийг Максим гэж ирээд л бүтэн нэрээр нь дуудна. Хэрдээ л мундаг хоёр хүн яриад байна даа. Үгүй мөн их ном уншдагсан. Монте кристо гүнийг “их буянтай хүн” гэж ирээд л ярина. Эгч бүтнээр нь зохиолыг нь уншаагүй, би ярьж өгсөн юм. Бид хоёр их ном уншсан даа. <img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498225639408141186" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 234px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg5iq6OWOVW_FdWvazSMnC7_Eu78Wnfp6iXwQpoER42G75wZ-nt8-9W7DXdq0rNODxM3FfOQ6qkNAQTnt4_KBZcUEAUZKVMjmZRKQtJtLDJ3Y1cT41MEXu1kX1H3ZojDFhzLAincCJZlqDB/s320/tea-pic-4.jpg" border="0" /><em><span style="font-size:85%;"></span></em></span></div><div align="center"><em><span style="font-size:85%;color:#003333;">Аав ээж хоёр Сүрэн эгчийн хамт </span></em></div><em><span style="font-size:85%;"><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;"></span></span></em></div><p align="justify"><span style="color:#003333;">Би арван зургаа долоотой байхдаа номын дэлгүүрт ороод миний уншаагүй ном харагдвал их гайхаж заавал авч үздэг тэгж их уншдаг байсан. Номтой эрдэмтэй олон хүний дунд явлаа, гэхдээ л номонд тийм дуртай байсан нагац эгчийгээ одоо дандаа боддог юм. Тэгээд тэр номонд гарч байгаа хүний зовлон жаргалыг яг тэр амьдралаар нь сайхан олон талаас нь надад тайлбарлаж хэрэндээ л хоёулаа тэр номын баатруудтай зовлон жаргалыг нь хуваалцдаг, тэр нь арван хэдхэн насанд минь ямар их ухаарал, уян зөөлөн сэтгэлийг надад өгч байгаа вэ дээ гэж боддог юм.<br /></span><br /></p><div align="justify"><strong><span style="color:#003333;">-Та бол эртний сонгодог найргийн утгын гүн ухааны цээлээс “үгийн” шидийг судалж, докторын зэрэг хамгаалсан эрдэмтэн хүн. Үгийн ид шид хувилгаан хүчний талаар сонин бодолтой явдаг байх даа<br /></div></span></strong><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;">-“Монголын уран зохиол дахь “үг” зохиолын төрөл зүйл” сэдвэýр доктор (Ph.D)-ын зэрэг хамгаалсан энэ судалгааны чиглэлээр хоёр ном гаргасан. Цаашид ч хийх юм их бий. Монголчуудын үгийн сэтгэлгээний уламжлал гэж гайхамшигтай юм байна. Ялангуяа эртний үг зохиолын дурсгалуудыг анхааралтай үзэх хэрэгтэй. Агванхайдав, Агван-Ишсамбуу, Агвандампил, хуульч Сандаг дандаа шашныг шинэтгэх, нийгмийн бусармаг элдэв зүйлийг шүүмжилсэн зохиолуудаа үгийн хэлбэрээр бичиж байсан байна. Энэ талаар хэдэн өдөр ярьсан ч барагдахгүй их юм бий.<br /></span></div><br /><div align="justify"><strong><span style="color:#003333;">-“Зүмбэр зүмбэр уулсаа холынх гээд яах вэ, Зөн совингийн амрагаа хүнийх гээд яах вэ” гэсэн таавар битүү дууны тухай хүн болгон л ярьдаг...?.<br /></span></strong></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;">-“Бурхнаас нуусан амраг” гэсэн нэртэй шүлэг номон дотор маань байсныг анх Д.Цоодол ах “Өнөөдөр” сонинд хэвлүүлж л дээ. Тэгээд Завханы Бямбадорж авч ая хийгээд, Наранхүү дуулсан. Наранхүү дуулахдаа над дээр ирж би таны энэ дууг дуулах гэж байна гэж хэлсэн. Харин Бямбадорж бид хоёр одоо ч нүүр тулж танилцаагүй байгаа шүү дээ. Уран бүтээлийн сайхан найзууд болсон л доо. Хүн болгон элдэв эзэн оноогоод бүр зарим хүн надад зориулсан дуу ч гэж ярьж л байна гэсэн. Гадаадаас хүртэл хүмүүс захиа бичиж байсан, тэр үед ирсэн сэтгүүлч болгон л эзнийг нь нэхээд байсан. Би өөрөө ч мэдэж байгаа юм алга. Яахав, хүний зүрх сэтгэлд хүрсэн үнэн дуу юм байна даа л гэж хайрладаг юм. Хүн болгон л хайрлаж дурлаж байх боловч яруу найрагчийн хайр сэтгэл, тэр нь шүлэг зохиолдоо бичигдэхлээр хүмүүст нэг их өөр сонирхолтой зүйл болж хүн болгон л тэрийг хэн юм бол гэж сураг тавьж байдаг юмуу даа. Гэхдээ манай монголын ард түмэн чинь хачин эрхэмсэг дотоод оршихуйтай, дотоод мөн чанартай ард түмэн шүү дээ. Энэ утгаараа яруу найрагчдын шүлгээ зориулж явсан хүмүүст ард түмэн маш хүндэтгэлтэй хандаж, бүр үлгэр домог шиг ярьж байдаг нь нэг бодлын гоё ч юм шиг.<br /></span></div><br /><div align="justify"><strong><span style="color:#003333;">-Буйд газрын шүлгүүд номыг чинь үзэж “Гүнж цагаан саран дор” гунигласан, санааширсан, хачин амтлаг хайрын шүлгүүд, хөдөө буйд, эх нутаг, элгэн садан газар шорооны тухай шүлэг ч цөөнгүй бий. Эх нутаг энэ монголын маргаашийн тухай таны үгийг сонсмоор байна.<br /></span></strong></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;">-Хүн болгон өөрийнхөө хийх ёстойг хийж үзэх л ёстойгоо үзэж, түүгээр нь монголын хувь тавилан монголын нүүр царай харагдана гэж боддог юм. Бүгдээрээ эрдэмтэй байх гээд, бүгд дээд сургуульд сурах гээд бүгдээрээ баян болох гээд, миссийн тэмцээнд орох гээд байх юу байх вэ. Гуталчин нь гутлаа сайн хийе, малчин нь малаа сайхан өсгөе, ядуу нь ядуугаараа, залхуу нь залхуугаараа л байя. Хэн яаж байвал аз жаргалтай байна, тэрүүгээрээ л байя. Тэгээд л болоо. Бүх юм өөр өөрийн жамтай. Өт хорхой ч тэр. Харин монгол үндэстэн гэдгийгээ л хэзээ ч мартаж болохгүй. Үндэстэн бүрт өөрийн үнэт зүйл байдаг. Бас хувь хүнд ч өөрийн үнэт зүйл гэж байдаг. Хүн өөрийнхөө хамгийн эрхэм нандин тэр зүйлийг л ямагт авч үлдэж чаддаг байх хэрэгтэй. Тэр л аугаа их үндэстэнийг, аугаа их эх орныг бий болгодог гэж би боддог шүү дээ.<br /></span></div><br /><div align="justify"><strong><span style="color:#003333;">-Хавар болж байна... Урь унаж ус гэслээ. Нутгаа их санаж байна уу?<br /></span></strong></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;">-Ямар зүг байх вэ. Одоо ч гараад шууданд суугаад ч хамаагүй л явчихмаар байна шүү. Би чинь хачин их гэр амьтай, бүр нутаг амьтай, Аав ээжийгээ, хэдэн дүү нараа, Баянсухайн хонхор, хэдэн сондуулаа, хачин их санана. Дургүй хүрвэл нэг өглөө босоод л тэр ажил энэ тэрийг чинь хаячихаад нутаг явчихаж мэднэ. Тоох ч үгүй. Юунд ч баригдаж хоригдохоо мэдэхгүй хачин хүн шүү. Багаас жаахан дураараа өссөн юм шиг байгаа юмаа.<br /></span></div><br /><div align="justify"><strong><span style="color:#003333;">- Нээрэн багадаа ямархуу хүүхэд байсан бэ? Олон дүү нартай юу?<br /></span></strong></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;">-Багадаа их урт, тахимаа шүргэсэн урт гэзэгтэй, намхан шар охин байсан гэсэн. Бас “их үгтэй” хүүхэд байсан гэж нутгийхан шоолдог юм. Гэрт байсан буу алга болоод хүргэн ах маань “буу яачихав? Та нар харав уу” гэсэн чинь би “хаяагаар гардаггүй юм бол хаалгаар л лав гараагүй дэг” гэсэн гэж байгаа. “Гэзэг шидлээд гүйж байдагсан та хоёр” гээд манай охин дүү бид хоёрыг хүмүүс тэгдэг юм. Би чинь ээлжлэх дөрвөн улирал шиг, эвийн дөрвөн шагай шиг, энэ ертөнцийн дөрвөн зүг шиг элбэрэл тэгш дөрвөн дүүтэй, ээх наран шиг эх орон шиг ганц эгчтэй хүн дээ. <img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498228467766132674" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 222px; CURSOR: hand; HEIGHT: 320px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEitMDcclWbrw4MyN89BoTF1wowB9JCYPpV6bnXVZoLne-kU6iVov3WTA871bIqr9Xp62R-UpgkLYZVWs4wsasQsUcct2Se9xGEswHI7afz2set7k7AqosrygEPoDR0caCxdOj_jzgQ3007v/s320/%C3%81%C3%A8%C3%A4+%C3%B5%C3%BD%C3%A4%C3%A8%C3%A9%C3%AD+%C3%A1%C3%A0%C3%A3%C3%A0+%C3%AD%C3%A0%C3%B1.jpg" border="0" /></span></div><div align="center"><span style="font-size:85%;color:#000066;"><em>Бид хэдийн бага нас</em></span></div><div align="justify"><span style="color:#003333;">Хүнд эцэг эхийн ачлал, эцэг эхийн буян гэдэг цаглашгүй юм байна. Миний ижий аав биднийг бүгдийг нь хоолонд хүргээд дээр нь, миний дөрвөн дүү одоо намайг ижий аав шиг минь, өөрсдөө намайг төрүүлсэн юм шиг л асарч тойглож байдаг юм. Урд насандаа гайгүй юм байсан юм байлгүй, энэ цаг үед дундуур дүүрэн сайхан л амьдарч байна даа<br /></div></span><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;"><strong>-Ойрын үед ямар уран бүтээл дээр ажиллаж байна даа? </strong><br /></span></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;">-Энэ онд яруу найргийн нэг шинэ ном гаргана. Судалгааны хоёр ном одоо овоо л дөхөж байна даа. Нэг нь Дашбалбар багшийн намтар уран бүтээлээр нэг сэдэвт зохиол маягийн юм хийе гээд одоо бараг ихэнцэлж байна. Бас чадвал оны сүүлээр дан хайрын шүлгийн “Амраг сарны аялгуу” эмхэтгэлээ гаргана. Тэр бол англи орчуулгатай шинэ үсгээр, бас монгол бичгээр, нилээн өвөрмөц маягийн ном байх болов уу.<br /></span></div><div align="justify"><strong><span style="color:#003333;"></span></strong></div><br /><div align="justify"><strong><span style="color:#003333;">-Ингэхэд чиний хамгийн үнэтэй эд баялаг юу вэ? ямар бэлгэнд дуртай вэ?<br /></span></strong></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;">-Хамгийн үнэтэй хөрөнгө маань миний толгойд байгаа гэж боддог. Ямар ч гал усны аюул, дайн тулаанд үрэгддэггүй, хэн ч булааж авч чадахгүй тэр үнэт зүйл бол миний өчүүхэн ч болов авьяас, түүнийг хөгжүүлэхсэн гэж олж авсан бага ч болов эрдэм боловсрол, хэзээ ч хэний ч төлөө өөрийн дураараа зарцуулж болох хүнлэг сэтгэл хүн чанар, тэгээд хэдэн шүлэг минь л үлдэх байх даа. Бас би чинь хүүтэй хүн. Хүү маань мөрөөдөөд л гоё гоё юм яриад л бид хоёр тэрийг нь хараад л сууж байдаг юм. Жаргалтай шүү.<br /></span></div><br /><div align="justify"><strong><span style="color:#003333;">-Нээрэн яруу найрагч хүний амьдралын үнэ цэнэ гэж юу вэ?<br /></span></strong></div><br /><div align="justify"><span style="color:#003333;">-Үнэлж л чадвал үнэгүй юм гэж юу байх вэ? Амьдад нь ганц шүлгийг нь ч тоолгүй насаар нь гуйлгачин явуулчихаад үхсэн хойно нь алдрын титэм өмсгөсөн олон найрагчийн түүх дэлхийд байна шүү дээ. Монголын ард түмэн бол харьцангуй оюунлаг, үндсэрхэг, өөр өөрийн дотоод үнэлэмж буюу “би”-ийн үзэл өндөртэй ард түмэн, тэдэнд яруу найрагч гэж тоогдоно гэдэг өөрөө их үнэт зүйл юм шүү дээ. Энэний төлөө л бид хамаг залуу насаа үрээ биз дээ. Гэхдээ тоогдох гэж хэдийгээр бичихгүй ч гэсэн яруу найрагч гэж намайг таньж, хүндэлж бишрэх, олны хайр хишиг гэдэг тэрнээс үнэтэй шүү, Энэ утгаараа яруу найрагч гэдэг хэзээд хүн төрөлхтний дундах өөр нууцат ертөнц, ямагт тэдний гайхал бишрэл нь байж ирсэн. Хүн болж төрөх нэг хэрэг. Яруу найрагч байна гэдэг их өөр юм. Энэ ганцхан насандаа ертөнцийн олон хүний зовлон жаргалыг бичиж үлдээж байгаа нь тийм ч хөнгөн ачаа биш л дээ. Равжааг, Инжинашийг, Нацагдоржийг, Дашбалбар, Нямсүрэнг төрүүлсэн ард түмэнд яруу найрагч гэж тоогдоно гэдэг ямар их үнэ цэнэ билээ, хэмжихийн аргагүй,<br /></span></div><br /><div align="justify"><strong><span style="color:#003333;">-Ярилцлагаа өөрийн тань шүлгээр төгсгөвөл ямар вэ?<br /></span></strong></div><br /><div align="right"><span style="color:#000066;"><span style="color:#003333;"><strong>Ярилцсан А.Лхагва</strong> </span><br /></span></div><div align="right"><br /><span style="color:#000066;">Шүлэг:-АЛТАЙН ХАНГАЙН УУЛС /2007-03-20/-</span></div><br /><div align="right"><span style="color:#000066;">ИЛДЭН УУЛЫН ЦУУРАЙ /2006-03-20/ хэвлэгдсэн</span></div>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2798293371968640609.post-69820431809263693672010-07-05T21:28:00.000-07:002010-07-26T08:26:49.608-07:00Х.Сүглэгмаа<div align="center"><span style="font-size:130%;color:#000066;"><strong>ЭХ ОРОН</strong></span><span style="color:#000066;"><br /></div><div align="left"><span style="font-size:130%;"></span> </div><div align="left"><span style="font-size:130%;">Цагаан хоншоорт бүргэд хад өнцөгдөн сууж<br />Цаг хугацааг гуниглан хүлээх эх орон минь юм<br />Цантай хүйтэн чулуу хөлийн дор шаргиж<br />Цаашилж одох их хэнгэргийн дуу эх орон минь юм<br /></span></div><div align="left"><span style="font-size:130%;">Алсаас ирэх морин харгуй, чийг зөөлөн үнэртэх<br />Адуу тургилан салхин зүг дэргэх эх орон минь юм<br />Айлын бүсгүй хацраа гэрэлтүүлэн тольдох<br />Аль багадаа чамтай эрхлэхсэн гэж<br />Асгаж нэг хурааж нэг шаргиулсан </span><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwU2RveglLUDIL49CFeqZM3kR58w2syJDdWSRfsjh7bZ78booYT3w_4iedicmhjoc9pITaxduZCiMZye1rV_U9X8WMq4tnB5OZahlMOx1izwpEtSEG1gairsCj0IivrtvhIdbpZehNGPNX/s1600/P1030638.JPG"><span style="font-size:130%;"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498235976380962978" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 252px; CURSOR: hand; HEIGHT: 235px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwU2RveglLUDIL49CFeqZM3kR58w2syJDdWSRfsjh7bZ78booYT3w_4iedicmhjoc9pITaxduZCiMZye1rV_U9X8WMq4tnB5OZahlMOx1izwpEtSEG1gairsCj0IivrtvhIdbpZehNGPNX/s320/P1030638.JPG" border="0" /></span></a><span style="font-size:130%;"><br />Алаг мэлхийн шагай эх орон минь юм<br /><br /><span style="font-size:100%;">Багадаа эрхэлж чулуу чулууг нь түүсэн<br />Баянсухайн урд дэнж эх орон минь юм<br />Багалуур бударгана, агь гашуун дундаас<br />Бажууна, гоёо түүж амтлах эх орон минь юм<br /><br />Айл саахалтын зуур ботго хариулан гүйж<br />Агаадаа үнсүүлж дээр өргүүлэх эх орон минь юм<br />Аараг толгодын дунд зэрэглээ андууран гүйж<br />Аягын чинээ нуур үзлээ гэж итгэх эх орон минь юм<br /></span><br />Сайхан ижийхээ залуу насанд үүрүүлж<br />Садарсан цагаан аялгууг сүү болгон залгилах эх орон минь юм<br />Санчиганд нь буурал сууж ус голдоо л өтлөхөд нь<br />Сар өдрүүдээс урьтаж жаргаана даа гэж бодох эх орон минь юм </span></div><div align="left"><br /><span style="font-size:130%;">Алаг алаг толгодыг зэрэглээнд тэшүүлэн зүүдлэх<br />Аль багад минь жаргасан үлгэрийн төгсгөл<br />эх орон минь юм<br />Амиа хувааж өгөөд оронд нь авсан юм гэх<br />Атга шороо алтан үндэс эх орон минь юм<br /><br />Тэнгэр газрын савсалгаар тээр холыг саравчлан<br />Тэмээтэй хүн овоон дээр зогсох эх орон минь юм<br />Тэвэр тэвэр уулсыг тэвний сүвэгчээр өндөлзүүлж<br />Тэрүүхэн зэлний цаанаас нар мандах эх орон минь юм </span></div><div align="left"><br /><span style="font-size:130%;">Үйл заяаны залбиралд энгэр хормой нэгтэй<br />Үүдэн хоймрын Буриад эх орон минь юм<br />Үелсэн мянганы түүхэнд хоромсог саадаг нэгтэй<br />Үзэмчин захчин ойрдууд эх орон минь юм<br /><br />Салаа замын нүүдэлд жаргал зовлон нэгтэй<br />Сайхан талын баргууд эх орон минь юм<br />Салгаад салгаад холдовч сураг алсын бараатай<br />Сайр Ховгын торгууд эх орон минь юм<br /><br />Алтай хангайн уулсыг Адраа ятгатай дуулах<br />Араажуугаа чангалж агаа нүдээ хагас аниад сонсох эх орон минь юм<br />Алсуур тойрч толгод толгод дамжих усан тэлмэн зэрэглээ<br />Аргадаж хайрлахдаа нулимсаа залгиж хүлээсэн эх орон минь юм<br /><br />Намайг ээлжилж үүрсэн Ижий Аав хоёр минь<br />Над руу урсаж тогтсон эх орон минь юм<br />Над руу урсаж тогтсон эх орон минь юм<br />Насаараа миний хайсан шүлгийн гэрэлт мөрүүд<br />Надаас урсаж асгарсан эх орон минь юм<br /><br />Өнө мөнхийн хөх мөнхийн тэнгэр дор<br />Өрлөг түүхт монголын жаргах зовор эх орон минь юм<br />Өвдгөө шалбалж босохдоо нулимстай амталсан хайр<br />Өчнөөн зууны хойно ч өөрөөсөө миний олох Эх орон минь юм.</span></span></div><br /><span style="font-size:130%;color:#000066;">2007-01-06<br />2007-03-10</span>........................................................................................................http://www.blogger.com/profile/08183224421038893199noreply@blogger.com0